Borys Tynka - Przewodnik po Odessie

Przy ulicy Puszkińskiej 18 znajduje się budynek byłej brodzkiej synagogi. Synagoga została wybudowana w latach 1863—1870 ze środków przesiedleńców z Austro-Węgier, z miasteczka Brody, które znajduje się obecnie w obwodzie lwowskim. W pomieszczeniach byłej synagogi znajduje się miejskie archiwum.

Przy skrzyżowaniu ulic Puszkińskiej i Bunina, pod numerem 15 przy ulicy Bunina, znajduje się wspaniały budynek, utrzymany w średniowiecznym stylu z mauretańskimi akcentami. Jest to budunek odeskiej filharmonii.

W budynku filharmonii, we wrześniu każdego roku, odbywa się festiwal jazzowy Odessa Jazz-Fest. Dzięki Leonidowi Utiosowowi, Odessa w czasach Związku Radzieckiego była nie tylko stolicą humoru, ale i stolicą jazzu. Nic dziwnego, że głównym sloganem festiwalu jazzowego, który odbywa się w Odessie od 2001 roku, jest określenie Odessy jako miejsca narodzin jazzu. Impreza ta gromadzi znanych na całym świecie wykonawców z różnych krajów od Europy do Ameryki. W sali filharmonii w Odessie odbywają się koncerty światowych gwiazd wykonujących zarówno klasyczne, jak i całkiem nowe dzieła tego muzycznego gatunku. Po ulicach Odessy kursuje specjalny jazzowy tramwaj. Świąteczny nastrój w centrum miasta wspierają występy muzyków przy pomniku Leonida Utiosowa w miejskim sadzie, w pobliżu opery oraz przy pomniku diuka de Richelieu. Jazz słychać również na kutrach płynących w pobliżu wybrzeża. Festiwalowi towarzyszą ponadto różnego rodzaju pokazy.

Bezpośrednio przy budynku filharmonii znajduje się tzw. włoskie podwórko. Zostało zaprojektowane przez włoskiego architekta Aleksandra Bernardacci i wybudowane w stylu włoskiego gotyku z elementami renesansu. Marmurowe łuki nad oknami, narożne postrzępione wieżyczki, włoskie balkony, chimery w postaci smoków, utrzymane zostały w bardzo dobrym stanie.

Przejdźmy kawałek ulicą Bunina, aby stanąć na moście Kotsebue,położonym nad Dewolanowskim spuskiem. Most został nazwany na cześć Pawła Eustachiewicza Kotsebue, rosyjskiego generała i uczestnika wojny krymskiej, który objął stanowisko generał-gubernatora Noworosji i Besarabii 12 grudnia 1862 roku, równocześnie stając się głównodowodzącym odeskiego okręgu wojskowego. Za jego rządów Odessa uzyskała połączenie kolejowe z Kijowem i Charkowem. Most został wybudowany w latach 1889—1892. Jako ciekawostkę warto przytoczyć fakt, że sam Kotsebue w okresie, gdy zarządzał miastem, był przeciwnikiem budowania mostu w tym miejscu.

Kilka kroków za mostem Kotsebue, pod numerem 5 przy ulicy Bunina, znajduje się budynek będący obecnie w fatalnym stanie, pamiętający jednak rok 1825, kiedy to spotykał się w nim Adam Mickiewicz z Joanną Zaleską.

Podczas pobytu w Odessie Adam Mickiewicz związany był również z Karoliną Sobańską. Była ona piękną i inteligentną kobietą, słynącą z bujnego temperamentu. Opowiadano o niej mnóstwo różnych historii związanych z jej licznymi romansami. Uważano również, że Sobańska była rosyjską agentką.

Wróćmy jednak na ziemię i skierujmy nasze kroki w stronę kamienicy numer 24 przy ulicy Bunina. Kamienica została zaprojektowana w 1825 roku przez Giovaniego Frapolli, młodszego brata Franza Frapolli. Kamienica, należała niegdyś do rodziny Falz-Feinów, do której należał również m. in. słynny dom z atlantami przy ulicy Gogola. Tam jeszcze, oczywiście, dojdziemy, a teraz zwróć uwagę na pamiątkową tablicę na fasadzie kamienicy poświęconą jednemu z najwybitniejszych mieszkańców Odessy, radzieckiemu skrzypkowi żydowskiego pochodzenia, absolwentowi muzycznej szkoły profesora Piotra Stolarskiego, Dawidowi Fiodorowiczowi Ojstrachowi. Urodził się on w tej kamienicy 30 września 1908 roku i mieszkał do 1932 roku do czasu wyjazdu do Moskwy. Tablicę odsłonięto w 2003 roku.

Wróćmy znowu na skrzyżowanie przy filharmonii i popatrzmy na dach kamienicy od strony ulicy Bunina. Widzisz siedzącego na dachu kota-rabusia, trzymającego w łapach skradzione parówki? Autor jest nieznany, jednakże oczywistym jest, że musiał on kochać koty, które stanowią żywy symbol miasta.

Kto oglądał polsko-radziecką komedię Juliusza Machulskiego "Deja vu"? Z pewnością skojarzysz kamienicę, przed którą się znaleźliśmy. Mieszkał w niej główny bohater filmu, w którego rolę wcielił się Jerzy Stuhr. Akcja filmu toczy się w Chicago i Odessie w roku 1925. Członek gangsterskiej rodziny, Mick Nich, daje cynk policji o planowanym transporcie alkoholu i ucieka do Odessy, skąd wywodzili się jego przodkowie. Mafijna amerykańska rodzina wysyła za nim Johna Pollacka, zawodowego mordercę o polskich korzeniach, którego w filmie w sposób perfekcyjny zagrał wspomniany wcześniej Jerzy Stuhr. Pollack jedzie do Odessy udając entomologa, na miejscu jednak napotyka na wiele przeszkód, które uniemożliwiają mu wykonanie zadania.

Trochę mnie poniosło. Wracam natychmiast do roli Twojego przewodnika.

Architektem charakterystycznej kamienicy z różową fasadą i wspaniałymi dekoracjami, położonej pod numerem 15 przy ulicy Puszkińskiej, był wspomniany wcześniej architekt Bernardacci. Budowę ukończono w 1899 roku i znajdował się w niej luksusowy hotel "Bristol". Wyposażony był w windę, telefony, centralne ogrzewanie. Obsługa była na najwyższym poziomie. Pracownicy hotelu porozumiewali się po francusku, niemiecku, włosku i nawet po polsku. Dodatkowo można było skorzystać z wyśmienitej restauracji. W czasach władzy sowieckiej hotel nosił nazwę "Czerwony". Nazwa "Bristol" powróciła dopiero 15 grudnia 2010 po długoletnim remoncie. Obecnie jest to 5-gwiazdkowy hotel.

Kamienica pod numerem 13stała się poniekąd sprawczynią tego, że ulica zmieniła nazwę z Włoskiej na Puszkińską. Była ona wybudowana w 1821 roku i początkowo znajdował się w niej hotel Du Nord, w którym na miesiąc, po przybyciu do Odessy 3 lipca 1823 roku, zatrzymał się Aleksander Puszkin. Obecnie znajduje się w nim muzeum im. Puszkina, które otwarto 18 lipca 1961 roku. Przed kamienicą 4 czerwca 1999 roku postawiono pomnik wielkiego rosyjskiego poety. Puszkin Aleksander Siergiejewicz był jednym z najwybitniejszych rosyjskich pisarzy i przedstawicieli romantyzmu rosyjskiego oraz klasyków literatury rosyjskiej.