Сяргей Пясецкі - Каханак Вялікай Мядзведзіцы

Ксіва, ксіба— ліст, дакумент.

Купляць граніцу— даваць грошы пагранічнай варце.

Куцця— калядная страва.

Лаба— поспех; мець лабу— мець поспех.

Лімоны— мільёны, грошы.

Лог— даліна.

Лысы— месяц.

Лягнуць— закласці, выдаць.

Мардэр— куніца.

Маруха— дзяўчына.

Масалак— салдат.

Машына— рэвальвер.

Машыніст— праваднік перамытнікаў.

Мойра— страх.

Моця— удзел.

Мурова— добра, выдатна.

Мяліна— схованка, ад «маліна».

Мяшочнік— чалавек, які перавозіць ці пераносіць, нягледзячы на забарону, правіянт з адной мясцовасці да другой; паходзіць ад слова «мяшок» — торба.

На блат— нелегальна.

Нарабіць гаю— нарабіць крыку.

Наст— цвёрдая паверхня снегу.

Ношчыца— дзяўчына, якая пераносіць тавар з пагранічнага пункту да горада.

Паверка— праверка.

Пагранатрад— аддзел пагранічнай варты.

Падпольнік— агент.

Пайка— порцыя хлеба.

Палажыць— паддацца арышту.

Палаці— полкі.

Палітрук— «политический руководитель» (палітычны кіраўнік).

Папаха— зімовая шапка з аўчыны, воўнай наверх.

Парута— засыпка.

Патроны— набоі.

Паўстанцы— новыя, маладыя перамытнікі.

Плітаваць— уцякаць.

Понт, з понтам— прадстаўляць, удаваць нешта.

Прышыць— абвінаваціць, знішчыць.

Пудзель— жыд.

Пункт— мяліна.

Пусціць у расход— расстраляць.

Радно— каляровая тканіна хатняга вырабу.

Распіска— абавязваючы подпіс.

Ребята— хлопцы.

Рура— рэвальвер.

Рэўтрыбунал— рэвалюцыйны трыбунал, судовая інстанцыя, якая адпавядае акруговаму суду.

Саладуха— салодкая гарэлка, лікёры, вішнёўка.

Самаўзвод— рэвальвер сыстэмы «наган афіцэрскі», з байком, які падымаецца разам з курком.

Сармак— грошы.

Сексот— «секретный сотрудник» (сакрэтны супрацоўнік), тайны агент паліцыі, палітычнай ці крымінальнай, даносчык.

Скамеячнік— канакрад.

Скікаваць— дагледзіць.

Сковер— сабака.

Скокі— боты.

Сплюва— рэвальвер.

Стары закапёр— бывалы, дасведчаны зух.

Стукаць— даносіць.

Стырачнік— шулер, гуляка ў карты.

Стырка— карта, якой гуляюць.

Спіртанош— перамытнік алкаголю.

Табляваць— несці.

Таможнік— мытнік.

Тартар— жыд.

Трымаць штаму— супрацоўнічаць, жыць у згодзе.

Фарт— шчасце; фартаваць— красці, жыць нелегальна.

Фея— алтайская вавёрка.

Фігуркі— людзі, якія нелегальна пераходзяць зялёную граніцу.

Фрайда— глупства, пустая гутарка.

Фэраіна— кампанія, хеўра.

Хазяйка— гаспадыня.

Хайрак— дзёрзкі хлопец.

Хеўра— група.

Хруст— царскі папяровы рубель; таксама адносіцца да адзінкі манетнай.

Цмога— гарэлка.

Цынкаваць— пазначаць; цынк— знак, папераджальны сігнал.

Чорная сотня— група прыхільнікаў цара.

Чэка— чрэзвычайка: Надзвычайная камісія да барацьбы са шпіёнствам, спекуляцыяй, контррэвалюцыяй, сабатажам і бандытызмам. Дэкрэтам «ЦИКу» пераменавана ў лістападзе 1923 г. на ГПУ (Государственное политическое управление).

Шамка— ежа; шамаць— есці.

Шкоп— дрэнь.

Шмара— жанчына.

Шмат— вялікая колькасць; шмат дарогі— кавалак дарогі.

Шпана— дрэнныя злодзеі, балбатуны.

Шпанюга— перамытнік.

Шубраны— выдатны злодзей, перамытнік.

Шухер— небяспека; злавіць шухер— быць заўважаным.

He ўсе словы ў слоўніку да першага выдання рамана Сяргея Пясецкага сустракаюцца ў тэксце. Верагодна, яны былі зняты рэдактарам першага выдання, але засталіся ў слоўніку, які найперш быў разлічаны на польскамоўнага чытача.

Слынны раман Сяргея Пясецкага на беларускую мову пераклаў з польскай мастак Фэлікс Янушкевіч. Зрабіў гэта 25 гадоў таму (у 1984-м). Упершыню пераклад быў апублікаваны толькі ў сярэдзіне 1990-х («Голас Радзімы» 1995, № 29; 1996, № 11) па зразумелых прычынах. Зеленадубавец-выведчык-пісьменнік нарадзіўся ў Ляхавічах 01.04.1901, але да скону дзён (памёр у Англіі 12.09.1964) быў супраць таго, што рабілі Саветы з яго Бацькаўшчынай. Пераклад паўстаў дзякуючы захаванаму на Беларусі асобніку першага выдання (1937 г. Варшава, выдавецтва «RÓJ») з прадмовай М. Ваньковіча, калі аўтар адбываў 15-гадовы тэрмін зняволення ў польскай турме. Кніга з пячаткай «Kolejowe przysposobienie wojskowe. Zarząd Okręgu Wilno» знаходзілася ў Дрысьвятах ў св. п. Марылі і Яна Шукялёў. Яны падаравалі рарытэт студэнту Ф. Янушкевічу, які прыязджаў з эцюднікам на Браслаўшчыну ў 1970-я гг. Пра ўсіх, хто меў дачыненне да беларускага тэксту напрацягу чвэрці стагоддзя, перакладчык памятае. Таксама памятаюць Пясецкага сем зорачак з ніколі не заходзячай нябеснай субстанцыі. «Вялікая Мядзведзіца» найбольш набліжаная да Ракава — адной з самых горных кропак краіны. Колішні горад з адметным укладам прыгранічнага жыцця і таямнічачароўнае сузор'е натхнілі раманіста на стварэнне літаратурнага шэдэўра пра перамытніцкія (кантрабандысцкія) справы месцічаў-ракаўчукоў у міжваенным перыядзе, як там кажуць, «за польскім часам». Раман чыталі ў Еўропе і Амерыцы. Здымалі фільмы. Праз 70 гадоў кніга зноў вяртаецца на Радзіму, каб сустрэцца з нашчадкамі тых, хто разам з Пясецкім крочылі пакручастымі сцежкамі нашай мінуўшчыны, захінутай павалокай змроку.