Сяргей Пясецкі - Каханак Вялікай Мядзведзіцы

— А… гэта спадар Уладзя!

— Так. Я. Давай адным духам пляшку гамэры і загрызці!

— За-араз…

Праз хвіліну прынесла з буфета гарэлку і закуску. Усё гэта яна паставіла на адным канцы вялікага стала, пры якім сядзелі паўстанцы. Нехта з іх хацеў пракрасціся з хаты на двор. Я выняў парабелум і паказаў яму руляй на кут.

— Марш туды!.. А вы, — звярнуўся да астатніх, — сядзець на месцы і маўчаць!

Выпіў шклянку гарэлкі. Закусіў. Потым падышоў да Антося і даў яму стодаляравы банкнот.

— Іграй «Яблычка»!

Антось бравурна зайграў «Яблычка». Я выпіў рэшту гарэлкі і закурыў папяросу. Затым кіўнуў галавой Антосю і выйшаў з салончыка, які зрабіў на мяне прыкрае ўражанне. He ўбачыў у ім ніводнага са сваіх старых сяброў, з якімі не раз весела тут забаўляўся.

Позна ўвечары пайшоў дарогай у напрамку Паморшчыны. Забраў з бровара астатнюю схаваную там зброю. Пасля накіраваўся ў напрамку граніцы. Цыганскае сонца з-за хмар кідала на Зямлю цьмяныя праменні.

Затрымаўся каля падножжа малога пагорка. Гэта была Капітанская Магіла. Узышоў на яе верх. Бачыў адсюль агеньчыкі ў вокнах хацін Вялікага Сяла на савецкім баку. Ззаду была вёска Паморшчына. Паблізу праходзіла дарога, якая вяла з Ракава да граніцы. Мне захацелася паглядзець, як выглядае канал пад насыпам… Калі ўпершыню ішоў за граніцу, сядзеў у тым канале разам з Юзікам Трафідам і іншымі сябрамі. Менавіта ў гэтым канале я адабраў разам са Шчурам і Грабаром тавар у Алінчукоў.

Падышоў да насыпу. Пасвяціў ліхтарыкам па каналу. Пуста і ціха. Перайшоў яго на другі бок, потым вярнуўся. Усеўся каля яго выйсця і глядзеў на граніцу.

Закурыў папяросу. Агонь не хаваў. «Каго буду баяцца? У мяне чатыры зараджаныя рэвальверы і адзінаццаць гранат… Цэлы арсенал зброі!»

Раптам заўважыў на лужку, пасярэдзіне якога праходзіла рэчышча высахлага зараз ручайка, нейкую цёмную постаць. Ускочыў на ногі. Гэтая постаць хутка рухалася наперад. Некалькі разоў тут жа пры ёй угледзеў нейкую белую пляму.

«Здань!» — падумаў я.

Без шолаху, спяшаючыся, пайшоў услед за гэтай постаццю. Знікла з маіх вачэй каля Капітанскай Магілы… Стараючыся не рабіць шуму, я бег наперад.

Паціху ўспаўзаў збоку па насыпе кургана. Заўважыў на яго версе цёмную самотную ўкленчаную постаць. Яе твар быў закрыты далонямі. Я, знерухомеўшы, глядзеў.

«Што яна робіць?.. Можа, моліцца?»

Павольна рушыў наперад. Убачыў маладую дзяўчыну, апранутую ў цёмнае паліто. Напэўна, адчула маю блізкую прысутнасць, бо раптам ускочыла на ногі. Пачала адыходзіць ад мяне ўзад. Тады я вымавіў:

— Няхай пані не баіцца.

Спынілася. Месяц выплыў з-за хмар і, як з рэфлектара, заліў струменем праменняў яе твар. Пазнаў у ёй дзяўчыну, якую бачыў на шпацыры разам з Петрусём непадалёку ад Душкава і твар якой заўважыў некалі на гэтым пагорку, калі, пасля ўцёкаў з Саветаў, страціў на тым месцы прытомнасць. Зразумеў, што гэта яна расказала тады Петрусю і Юліку пра маё знаходжанне тут. I яшчэ зразумеў адну рэч: што ёсць нейкая сувязь са «зданню» і пачутым некалі апавяданнем пра Капітанскую Магілу. Тады загаварыў да яе:

— Я сябар Петруся… Пані некалі выратавала мяне, калі ляжаў тут хворы… Запомніў твар пані… Пані, здаецца, завуць Ірэнай?

— Так.

— Дзіўная рэч, што менавіта сёння спаткаўся тут з паняй!

— Прыйшла сюды развітацца з бацькам… Ён тут загінуў…

— I я прыйшоў сюды, каб развітацца з… граніцай. Хачу запытацца ў пані пра адну справу, якая мае сувязь менавіта з гэтым месцам…

— Калі ласка.

— Я чуў легенду пра здань, якая з’яўляецца паблізу ад гэтага месца… Бачыў яе ўласнымі вачыма…

— Што спадар бачыў?

— Бясформенную белую пляму, якая ўсё рухалася ў розных напрамках… To падымалася ўгару, то апускалася ўніз…

На твары дзяўчыны з’явілася лёгкая ўсмешка.

— Гэта была не здань. Гэта была Мушка. Сабака гаспадара, у якога я жыву. Брала яго з сабой, каб у цёмныя ночы не заблудзіцца і каб сцярог мяне ад небяспекі… Сёння прыйшла адна…

Дзяўчына замоўкла. Хвіліну стаяла ў задуменні, а пасля вымавіла:

— Развітваюся з спадаром… Сёння ад’язджаю ў Вільню… да Петруся. Ён і яго сям’я запрасілі мяне да сябе.

— Пані пойдзе ў Выганічы?

— Так… Яшчэ сёння выеду адтуль да Аляхновіч.

— Можа, пані адвесці да вёскі?

— He… Я нічога не баюся… Часта сюды хадзіла. Ведаю тут кожны крок… Да пабачэння!..

— Шчаслівай дарогі!

Хутка і лёгка яна збегла з кургана. Яшчэ раз азірнулася, махнула мне рукой і пайшла на захад… Доўга глядзеў ёй услед… Знікла ў месячным святле.