Брук шашы льсняна блішчаў перад ім. Яго, быка, прывялі сюды па гэтым бруку грубыя прасалы, трымалі некалькі дзён на паляўшчыне, а потым прывялі сюды. Недзе там, у канцы гэтага бруку, засталіся падталыя з сонечнага боку стагі саломы, лінная поўсць на слупах агароджы, працяглы вясенні рык кароў.
Вачыма, затуманенымі стомай, ён цьмяна бачыў, што па шашы рухаецца шэрая маса, а над ёю нешта блішчыць. І ён думаў, яму хацелася так думаць, што гэта ідзе яму насустрач родная, пахнучая малаком чарада і рогі блішчаць на веснім сонцы. І таму ён ішоў проста напярэймы гэтай чарадзе.
Чарада была чарадой, але не чарадой жывёлы. Ва ўсякім разе, не чарадой той жывёлы, якую хацеў сустрэць бык.
— Салдаты, — раптам нема закрычаў Багатыроў. — Салдаты на шашы.
— Ды што такога? — спытаў Чыўін.
— Застрэляць. Застрэляць быка і сабак. Чорт з імі, з быкамі! Бушуюшка! Гал-лубушка!
— Чорт з імі, з сабакамі, — сказаў раптам нечы голас. — Вось бык — гэты заслужыў… заслужыў свабоду.
Алесь глянуў туды і ўбачыў сівога старога ў палкоўніцкім мундзіры і ў шынялі, накінутым паўзверх яго. Стары чымсьці нагадваў яму дзядзьку Яроцкага.
— Крычыце ім, крычыце ім, пан Калашнікаў. — На вачах Багатырова была вільгаць. — Крыкніце ім, каб не стралялі!
— Далёка, — сказаў палкоўнік.
Бык ішоў, правальваючыся ў гразь. Згінаўся ўсё ніжэй і ніжэй, і ўжо не нагамі, а бакамі цягнуліся па гразі псы.
Але ён ішоў. Над ягонай галавою звінелі ў сляпучым ззянні жаўрукі, і ён ішоў насустрач ім, з апошняй сілы цягнучы на карку свой крыж.
— Мяснікі! Хлопцы! Стрэльбы! Страляйце ў яго! — крычаў Багатыроў.
— Татка, не трэ…!!!
А бык ішоў. Жаўрукі звінелі ў ззянні, і ён ішоў да іх. Ішоў да добрай шэрай чарады, што рухалася па дарозе. Да добрай шэрай чарады, што стала прыветна махаць бліскучымі рагамі, убачыўшы яго.
Зараз ён далучыцца да іх, пойдзе з імі. Далёка-далёка, дзе цёплае сена і дзе няма сабак.
…Багатыроў раптам упаў на калені.
— Лебедзь! Лебедзік! Ату! Ату! Вазьмі яго! Ату!
Лебедзь адвараціў трачаную молем галаву.
— Багатыроў, — сказаў Алесь, — што возьмеш за жыццё сабак?
Багатыроў кінуў на яго шалёны позірк, але ўбачыў, што Лебедзь цягнецца да Алесевых рук.
— Барын, што хочаце-с…
— Жыццё быка, — сказаў Алесь. — І яшчэ… беражыце хлопчыка ад такога…
— Барын… Барын… Толькі хут-чэй…
Алесь паклаў руку на галаву Лебедзя. Пёс глядзеў на яго, і зрэнкі ягоныя трапяталі, а пад выцертай поўсцю хвалямі прабягалі дрыжыкі замілавання.
— Лебедзь, — строга і ціха сказаў Алесь, — вазьмі яго.
Пёс уздыхнуў.
— Вазьмі яго, Лебедзь.
І тады пёс павараціўся і цяжка завалюхаў за быком. Спачатку ён, здавалася, не апускаўся, а падаў на ўсе чатыры лапы пасля кожнага скачка, але потым разышоўся, і калі раней нагадваў цяжкі мех на чатырох лапах, то цяпер нагадваў таран.
Ішоў у сяйва бык, а за ім, павольна наганяючы яго, бег на свой апошні подзвіг стары сабака.
Багатыроў убачыў, што два салдаты апусцілі стрэльбы.
А бык убачыў, як прыветна схіліў да яго бліскучыя рогі крайні бычок. Ён паскорыў крок насустрач яму.
І ў гэты момант Лебедзь дагнаў быка і грудзьмі, усёй вагою свайго мацёрага цела, ударыў яго ў зад.
Бык упаў на калені і ўжо не здолеў узняцца. З крыкамі беглі да яго па раллі мяснікі. Накінулі па рогі распетлі, пінкамі разагналі сабак, павялі да круга.
Наперадзе, нізка апусціўшы галаву, трухаў Лебедзь. Падышоў, торкнуўся халодным носам у Алесеву далонь.
Багатыроў калаціўся, абмацваючы Бушуя і Галубога. Тыя ледзь дыхалі, але глыбокіх ран у іх не было.
Бык рахмана стаяў убаку і непрыкметна цягнуў морду ў бок сонца і жаўрукоў.
— А з Лебедзем што цяпер загадаеце рабіць, барын? — аддыхаўшыся, спытаў Багатыроў.
— Не ведаю. Хіба ўзяць з сабою?
— Д-добра, — сказаў жывадзёр. — А за тое, што такое мне зрабілі, мо возьмеце яшчэ і шчанюка? Вось унука ягонага-с. Га?
— Чаму не.
Багатыроў шчасна засмяяўся.
— Ах, барын, барын, даражэнькі мой! Бушуй, Галубы! Пёсікі мае! Ды хай ён яшчэ сто гадоў жыве, той бугай, — і раптам зарагатаў. — А бугая?! Бугая куды?! Можа, таксама з сабою?! Можа, у паперку загарнуць?!
Усе глядзелі на быка ў непаразуменні. Што, сапраўды, рабіць з вызваленым жыццём? Куды яго? Не ў брычку ж садзіць ды везці з сабою?
І раптам Калашнікаў з захапленнем вылаяўся:
— Не, я вам яго ў брычку садзіць не дам. Такі баец! Такі найлепшы ў свеце баец! Гэта ж падумаць, з-пад сцегаўца выдрацца, трыццаць пудоў на сябе насіць, браму выламаць, усю гэтую навалач разагнаць, чатырох такіх псоў скінуць! Як-кі баец!
Читать дальше