Усевалад Нястайка - Тарэадоры з Васюкоўкі

Маці ў Явы сапраўды была жанчынай рашучай. У адрозненне ад маіх бацькоў у Явы было наадварот: тата быў добры-дабрэнны (муху не пакрыўдзіць, ніколі голас не павысіць, толькі на скрыпцы іграе), а маці — гром і бліскавіца. Карацей, тата быў мамай, а мама — татам. І трывогу Явы я добра разумеў.

— Нічога, — супакойваў я свайго сябра, — як-небудзь абыдзецца. Не заб'е ж яна цябе.

— Да смерці, можа, і не заб'е. А інвалідам зрабіць можа. Знаеш, якая ў яе рука! Як у Жабацінскага!

— А ты патрэніруйся падаць. Як толькі што-якое — адразу падай. Нібыта табе дрэнна.

— Мне й так будзе дрэнна. Без «нібыта». Не хвалюйся.

Што й казаць, спачуваў я свайму таварышу ўсім сэрцам, усёй душою, але дапамагчы нічым не мог. Заставалася толькі спадзявацца на лёс ці на шчаслівы выпадак. Можа, абыдзецца...

І вось Явавы бацькі прыехалі. Радаснага гоману і мітусні — поўны двор. Фортка толькі рып-рып! Дзверы не зачыняюцца. Сваякі, суседзі, знаёмыя... Яшчэ б! З-за мяжы прыехалі! Цікава ж! А што? А як? А дзе? А калі? А якое? А па чым?

У садку цэлы дзень стол стаяў з прысмакамі ды розным пітвом: адны выходзілі, другія сядалі.

І падарункаў Явавы бацькі навезлі ледзь не ўсёй вёсцы. Падарункі ў большасці выпадкаў дробненькія, як гузікі, — сувеніры называюцца. Але што вы хочаце: калі б столькі вялікіх падарункаў — на двух вазах змясціліся б.

І я падарунак атрымаў. Нам з Явам абодвум падарылі па пісталету! Па чэшскаму замежнаму пісталету, які страляе вадой. І як страляе. Націскаеш на курок, і ён тоненька-тоненька цвыркае метраў на дзесяць. Магутна! Вось гэта пісталет дык пісталет! Сіла!

Праз пятнаццаць хвілін пасля таго, як нам падаравалі пісталеты, мы ледзь іх не страцілі назаўсёды.

Ну, вы ж разумееце, было б смешна, калі б мы адразу пачалі страляць. Навошта тады пісталеты?

Дык вось мы адразу...

Сабаку на мушку — цвірк!

— Гаў-гаў-гаў!

Сабака хвост падціснуў і ў будку.

Мурка рудая сядзіць на сонцы, мыецца. Цвірк!

— Ммяў! — і мурка ўжо на яблыні.

Чубатка грабецца.

Цвірк!

— Ко-ко-ко-ко-ко! — няма чубаткі — недзе ў гародзе.

А тут ідзе дзед Салівон.

Ну, выпадкова ж, чэснае слова, выпадкова курок націснуўся.

Цвірк! Дзеду Салівону проста па лысіне.

— А каб вы ляснулі, разбойнікі! Я вам пацвіркаю! Я вам... Я вам...

Праз некалькі хвілін мы паціралі свае чырвоныя вушы далёка ад хаты.

Пісталеты аддалі нам з адной умовай — страляць толькі па нежывых прадметах.

Але ж настраляліся мы, ажно абрыдла.

А што ўжо нам хлопцы папазайздросцілі — і не кажыце!

Толькі і чулася:

— Дай паглядзець!

— Дай хоць глянуць!

— Дай патрымаць!

— Можа, я стрэльну?

— Можа, я паспрабую?

— А я? А я?

— Ох ты!

— Ох і б'е!

— Сіла!

Скажам шчыра, мы неахвотна давалі не тое што стрэльнуць, але нават і патрымаць.

Можна аддаць новыя штаны, чаравікі, сарочку зняць, усё, што хочаце, але выпусціць з рук пісталет у першы дзень — не хопіць сіл. Як жа яго аддасі, калі сам яшчэ не настраляўся!

Але папастралялі мы — дык папастралялі! Добранька! Ужо ж і адпомсціў я за ўсе пакуты, якія мне давялося перажыць, быўшы «шпіёнам», «разбойнікам», «беляком» і наогул «ворагам».

Мы нейкую хвіліну сумняваліся, успомніўшы ўмову страляць толькі па нежывых мішэнях. Але потым вырашылі, што і Сцёпа Карафолька, і Антосік Мацыеўскі, і Грышка Сала, і нават Вася Дзяркач па характарах поўнасцю адносяцца да «нежывых мішэняў».

Праз гадзіну ўсе былі мокрыя, хоць выкручвай.

Спачатку яны адносіліся да ўсяго раўнадушна, нават падбухторвалі.

— Ану! Ану, пацэль на такой адлегласці. І не пацэліш, не пацэліш! Ану!

А потым, калі мы сталі добра цаляць, пачалі злавацца:

— Ды ну, перастаньце!

— Ды годзе ўжо!

— Досыць, ну!

А Сцёпа Карафолька, калі Ява вельмі спрытна пацэліў яму проста ў нос, раптам вырашыў абурыцца і закрычаў:

— Гэй ты, двоечнік! Нешта залішне ўжо ты расцвіркаўся! Ідзі лепш урокі вучыць! Бо на наступны год застанешся. Вось я скажу тваёй маці!

Эх, Сцёпа, даўганосік, недалікатны чалавек. Хіба можна ўспамінаць пра такія рэчы!

Ява павярнуўся і пайшоў.

На наступны дзень рана-раненька бацькі Явы паехалі на некалькі дзён у Кіеў дакладваць пра сваю замежную камандзіроўку на Выстаўцы перадавога вопыту. І дзед Варава не паспеў нічога расказаць.

Але ўсё роўна настрой у Явы быў кепскі, прыгнечаны.

— Гад я, — упікаў ён сябе. — Маці мяне цалуе: «Сыночак, сыночак!» — падарункі для мяне, а я... Ведала б яна, які я... Лепей бы адразу... І што ж гэта будзе! Эх, калі б высачыць, пакуль няма маці, тых шпіёнаў! Усё было б добра. Можна было б расказаць праўду. Як я тапіўся і наогул... Эх, калі б высачыць...