Роберт Бёрнс: Вам слова, Джон Ячмень!

Абодва вершы па цэнзурных умовах не друкаваліся пры жыцці паэта. Нават і ў наш час не ўсе выданні твораў Бёрнса, якія з’яўляюцца ў Вялікабрытаніі і іншых англамоўных краінах, уключаюць гэтыя, як і некаторыя іншыя, рэвалюцыйныя творы паэта.

Песня раба-негра

Своеасаблівай, выключнай песеннай меладычнасцю нават у багатай на інтанацыйныя адценні лірыцы

Бёрнса гэты верш пераклікаецца з журботнымі напевамі працяглых негрыцянскіх спірычуэлаў (песень-псалмаў), характэрных вусна-паэтычнай творчасці рабоў-неграў з плантацый Паўдновай Амерыкі. На думку даследчыкаў творчасці паэта, матывы негрыцянскіх песень Бёрнс мог чуць ад шатландскіх маракоў пасля іх вяртання з портаў Злучаных Штатаў Амерыкі.

Робін

Пад імем Робін (памяншальнае ад Роберт) паэт мае на ўвазе самога сябе. З біяграфіі паэта вядома, што ўранні 25 студзеня 1759 года, калі ў сям’і дробнага фермера Вільяма Бёрнса нарадзіўся першынец — будучы паэт,— у дом да парадзіхі завітала бадзяжная варажбітка — цыганка. З дазволу бацькоў яна і «прадказвала будучы лёс» па далоньцы і пальчыках дзіцячай рукі.

Горнай маргарытцы, зааранай маім плугам

Як сведчыць у сваіх успамінах Гілберт Бёрнс, адзін з меншых братоў паэта, гэты верш быў складзены Робертам Бёрнсам на веснавым ворыве.

Ода да зубнога болю

На рукапісе гэтага верша, які захоўваецца ў мемарыяльным музеі г. Дэмфрыза (графства Эйршыр), маецца заўвага, зробленая рукой паэта: «Напісана ў той час, калі аўтар пакутаваў ад зубнога болю».

Перад разлукай

У 1786 годзе Бёрнс, ратуючыся ад нападкаў рэакцыйных колаў і царквы, збіраўся пакінуць родную Шатландыю і выехаць на заробкі на востраў Ямайку, на той час новую калонію Англіі.

Канец лета

Верш прысвячаўся жонцы паэта Джын Армур, якая часамі, калі ў сям’і адчувалася вострая матэрыяльная нястача, разам з дзецьмі пераязджала дабацькі, дробнага фермера ў суседнім графстве, і Бёрнс, не пакідаючы службы акцызніка, доўгі час жыў адзін.

«Вернападданым ураджэнцам Шатландыі»

Сваіх суайчыннікаў-шатландцаў, якія на людзях выхваляліся сваімі «вернападданымі» пачуццямі да англійскага караля, Бёрнс называў здраднікамі радзімы. Аднойчы за столікам у карчме адзін з такіх «вернападданых» падаў паэту лісток паперы — пасквіль на «бунтаўшчыкоў», у тым ліку і на самога Бёрнса. Паэт тут жа экспромтам напісаў чатырохрадковы адказ і пад смех сваіх аднадумцаў шпурнуў яго на столік «вернападданым».

Эпітафія на валуне...

Роберт Фергюсан, імя якога ўпамінаецца ў эпітафіі,— вялікі нацыянальны паэт Шатландыі, папярэднік Р. Бёрнса. Ён памёр 23-гадовы, у вялікай беднасці, з голаду, пасля паражэння апошняга паўстання шатландцаў за незалежнасць краіны ў 1745 годзе. Дабіўшыся канчатковай перамогі над «непакорнымі братамі», каралеўскі ўрад Англіі не толькі забараніў шатландцам насіць сваю нацыянальную вопратку — шарсцяныя клятчастыя пледы і кільты (спаднічкі) з той жа шатландкі,— а і ставіць помнікі на магілах нацыянальных герояў. Бёрнс, які вельмі любіў паэта, на першы свой ганарар, атрыманы за зборнік «Вершы, напісаныя галоўным чынам на шатландскім дыялекце», паставіў прывезены са свайго поля камень-валун з гэтай эпітафіяй на магіле паэта.

Нашчадку Сцюартаў

Эпіграма напісана Бёрнсам на яго суседа — лорда Алоўэя, які выдаваў сябе за нашчадка каралеўскага роду Сцюартаў.

Тэм О’Шэнтар

Гэтая вершаваная аповесць, магчыма, адзін зсамых папулярных твораў Бёрнса на ўсіх кантынентах свету. У многіх гарадах і нават сельскіх паселішчах не толькі Шатландыі, а і ў Канадзе, ЗША, Аўстраліі і іншых кутках свету, куды трапілі ад нястач і ўціску каланізатараў шатландскія перасяленцы і эмігранты, стаяць помнікі гэтаму літаратурнаму герою. Правобраз яго — Бёрнсаў сучаснік і сусед, незаможны фермер Дуглас Грамс О’Шэнтар. Па ўспамінах сучаснікаў, Дуглас О’Шэнтар, сельскі весялун і вісус, меў адну слабасць — любіў, дзе траплялася, выпіць. Гуляка і буян у кампаніі такіх, як і сам, дома перад грознай і сварлівай жонкай Катарынай (Кэці) быў «цішэй вады, ніжэй травы». Аднойчы, пакуль ён сядзеў у карчме, хлапчукі абрэзалі хвост у яго кабылы пад самую рэпіцу. Сп’яна Дуглас гэтага не заўважыў, агледзеўся толькі тады, як вярнуўся дадому. Каб неяк апраўдацца перад жонкай, ён пайшоў на хітрыкі і прыдумаў свае прыгоды з чарцямі і ведзьмамі. Сапраўдны эпізод з мясцовага сельскага жыцця і падказаў Бёрнсу сюжэт пацешнай паэмы, якою, як сведчаць біёграфы паэта, у кожным паселішчы сяляне «зачытваліся і клаліся з рогату».