Роберт Бёрнс - Вам слова, Джон Ячмень!

Рэчытатыў

Песня

Чэсная беднасць

Верш з’яўляецца творчай перапрацоўкай народнай песні, у якой рэфрэн таксама пачынаўся словамі: «Прыкінем і так, прыкінем і гэтак». У паэтычнай рэдакцыі Бёрнса старадаўняя шатландская песня пра сумленнага працоўнага чалавека стала не толькі ў Шатландыі, але і далёка за яе межамі любімай народнай песняй востра палітычнага зместу.

Джон Ячмень

Літаральны пераклад назвы гэтага верша — «Джон Ячменнае Зерне». Першаасновай верша была старадаўняя народная балада, у якой услаўляўся «бессмяротны корань жыцця» — жыватворная праца на зямлі працоўнага чалавека.

*** Між гор маё сэрца...

Верш у пэўнай меры аўтабіяграфічны: продкі паэта паходзілі са старажытнага роду хлебаробаў, пастухоў і паляўнічых паўночнай часткі горнай Шатландыі. Там, сярод горцаў, і ў наш час у дамашнім абыходзе збераглася старажытная кельцкая мова — герлік, вядомая пад назвай «шатландскі дыялект».

Заклік Бруса да шатландцаў

«Заклік» з’яўляецца перапрацоўкай шатландскай легенды пра караля Роберта Бруса, які нібыта падаў такі кліч сваім падданым перад бітвай з войскам англійскага караля Эдуарда II пры Бэнакбурне ў 1314 годзе. Згодна з гістарычнымі хронікамі, у гэтай бітве шатландцы перамаглі англічан і на доўгі час «адбілі брытам ахвоту імкнуцца авалодаць вольналюбівай Шатландыяй». У вершы ўспамінаецца і імя Уолеса,нацыянальнага героя Шатландыі, які таксама праславіўся ў няспыннай барацьбе з ворагам за свабоду і незалежнасць сваёй радзімы.

Макферсан перад пакараннем смерцю

Па легендах, Макферсан — славуты шатландскі скрыпач і паэт — быў чалавекам магутнай фізічнай сілы. Паходзіў з клана Ферсанаў, змагароў за незалежнасць краіны. Нашчадак гераічнага роду, ён з юнацкіх гадоў змагаўся з каланізатарамі і ў 1700 годзе ў адной з бітваў трапіў у палон. Яго, параненага, апазнаў здраднік, таксама палонны. Англічане адправілі героя на шыбеніцу. Па тых жа легендах, Макферсан ішоў на смерць, спяваючы складзеную ім самім песню і іграючы на скрыпцы, якую каты «літасціва» дазволілі яму ўзяць з сабой у магілу як выкананне «перадсмяротнай волі асуджанага».

Дрэва волі

Гэты верш, як і верш «Багатым волю бог аддаў»,— страсны водгук паэта на рэвалюцыйныя падзеі 1789— 1793 гг. у Францыі. Паэт-«якабінец і санкюлот» («бясштаннік»), як яго называлі ў той час рэакцыйныя крытыкі, падтрымліваў рэвалюцыйную Францыю не толькі ідэйна, сваім паэтычным словам, але і матэрыяльна. Сам «бедны з бедных», ён на першы свой ганарар перакупіў у кантрабандыстаў некалькі гармат, каб пераправіць іх праз Ла-Манш рэвалюцыйнаму французскаму Канвенту.