Мацей Канановіч - Мой гай дубовы

З сотага паверха свет шырэе.
Бачым Одру, шапкі ніў і хат.
Даганяем сонца... Вечарэе.
Палавіну зрэзаў далягляд.

Суседзі-немцы, к вам у госці
Ісці ў нас не было настрою.
Я ўпершышо па гэтым мосце
Іду з ахвотай і без зброі.

Вам дзіўна, ды і мне нязвычна:
Да вас з працягнутай рукою
Ідзе паляк праз пагранічны
Кардон над Одраю-ракою.

Ён бачыў на сваёй радзіме,
Як вашы вылюдкі без жалю
Яго братоў у Асвенціме
I ўсюды, дзе прайшлі, знішчалі...

Гісторыя шчэ паскладае
Пра звон у Франкфурце харалы.
Хто ў міры жыць з другім жадае,—
Перакуе мячы ў аралы.

Нібы з нябёсаў над вадою
Нага ўсявышняга спусціла
Не звон, а стрэмя залатое,
I гэта стрэмя зазвінела.

Над вашым і над нашым полем
Гучыць мелодыя другая:
Адтуль, з-за Одры, больш ніколі
Вайна на Ўсход не зашугае.

«У дружбе, міры жыць шчасліва
Суседзям добрым па-суседску»,—
Вяшчуе звон, і ўтораць нівы
Яму па-польску, па-нямецку.

Край свету звон чуцён з нязменнай
Танальнасцю салютаў мая.
I я душою, як антэнай,
У гэты верш яго прымаю.

Як вернешся, скажаш маёй матулі,
Няхай пра дамоўку распытвае тую
Над Одрай, дзе дуб наш, нібы ў каравуле,
Нязменна стаіць і спачын мой вартуе.

Як вернешся, скажаш дзяўчыне каханай:
Чакаю штодня, калі ўсход ружавее.
Яна мяне знойдзе пад крыжам драўляным,
Дзе каска, прабітая куляй, ржавее.

Як вернешся, скажаш сябрыне вясковай,
Ксяндзу-палітвязню,— як стануць пытацца,
Што Одра і Ніса мне польскаю мовай
Загадваюць: спі і не думай вяртацца!

Ка мне прыляцеў з візітам
белы матыль, як дружа.
— Сядай,— сказаў я госцю.
I сеў ён моўчкі на ружу,
Было блакітна і жоўта,
бела было і чырвона,
зіхотную вазу на кветкі
вянчала сонца карона.
Свой позірк фарбамі цешыў
я, малады і дужы,
было чырвона і бела:
матыль палымнеў на ружы.
З жоўтае шклянкі чаю
пытала аблічча шкляное:
— Дык гэта — ты і праўда?
— Я — і матыль са мною!
— Ты — як штодня, як заўсёды?
— Так, я інакшы заўсёды —
то каляровы, то спеўны,
то злосны, то поўны лагоды...
(Чую, як лічыць дакладна
сэрцавы ўдары ціша,
цень матыльковых крылаў
ружа пяшчотна калыша.)
— Даруй, мой госць, што маўчу я,—
кажу я з хваляваннем,
схіляючыся ўспамінам
над тым, што завуць каханнем.
Даруй, што і ты, і кветкі,
і сонца, і шклянка чаю,
блакіт, і аблокі будзяць
у сэрцы парыў адчаю.
Як каляровае шкельца,
сеў бы ты мне на вочы:
колер чырвоны і белы
бачыў бы днём я і ўночы.
Сеў бы ты мне на губы
песняй звонкай навукі —
з іх не зляцелі б ніколі
крыку зласлівыя гукі.
Даруй, што зноў замаўкаю,
табою зачараваны,
як бацькаўшчынаю любай,
якой да скону адданы...

Дзьмулі ўпартыя ў паняверцы
у жалейкі і медныя трубы,
аж пакуль не ўзрываліся сэрцы,
біла кроў іх праз спеўныя губы.
Ой, дошкі на сценах старожкі,
біла кроў праз спеўныя губы.
Грувасцілі шчэбень з бруку,
тратуары, камоды, цагліны,
палымпелі барвова іх рукі:
дзядулі — падлеткі — жанчыны.
Ой, дошкі на сценах старожкі,
падлеткі і жанчыны.
Стралялі з дубальтовак,
пад стогны і пад енкі
кідалі ў танк бутэлькі
напудраныя паненкі.
Ой, дошкі на сценах старожкі,
гінулі ў дыме паненкі.
З Лондана — песні слалі,
з-за Віслы — хлеб і зброю,
у друзе руін паміралі
хлопцы як героі.
Ой, дошкі на сценах старожкі,
падалі хлопцы-героі.
Глыталі ваду з канавы,
падкошвала ногі знямога,
на бруку і травах каналі:
«Смерць або перамога!»
Ой, дошкі на сценах старожкі,
грымотнае: «Перамога!»
Калі ўжо так жадалі
быць падабенствам цэменту,
дарэшты іх растапталі,
сцерлі Варшаву дашчэнту.
Ой, дошкі на сценах старожкі,
сцерлі Варшаву дашчэнту.
Мёртвым — малітвы шлем мы,
жывым — у сэрцы коле
за срэбны знак на шлемах,
за бела-чырвоны колер.
Ой, дошкі на сценах старожкі,
бела-чырвоны колер.
Грозныя сціхлі маторы,
згубіўся за лесам іх пошчак,
ужо прадаюць памідоры
ля гераічнай плошчы.
Ой, дошкі на сценах старожкі,
ля гераічнай плошчы.
Струнамі граюць кроквы,
сіроты, удовы, калекі,
аддрукаваныя крокі,
як ноты, застылі навекі.
Ой, дошкі на сценах старожкі,
ноты застылі навекі.
Мой сябра, заручаны з цішай,
нямы і глухі назаўсёды,
твой подзвіг і сёння калыша
сцягі жыцця і свабоды.
Ішоў і падаў балесна,
да агню падступаючы блізка...
пра цябе — мая шчырая песня,
калі тупаю да абеліска...
Ой, дошкі на сценах старожкі,
тупаю да абеліска.