Айзік Платнер: Соль жыцця

У сілу ўбіраецца летняя ноч,
Паціху ахутваюць хмары зямлю.
Дзіця не кладзецца, чакае яно,
Што зараз абвешчаны будзе салют.

Забыла дзіця, што вячэраць пара, —
Пакроен на лусты ляжыць каравай.
I праўда, чутно: загулі ў рупарах
Знаёмыя словы: «Гаворыць Масква!»

Вось дождж сыпануў і пабег у прасцяг,
Праліўся у полі, вярнуўся назад,
А сон падышоў і загойдаў дзіця,
І светлую казку яму расказаў.

А дзесьці наперад памкнуўся баец,
Асвежаны добрым і цёплым дажджом,
Ізноў зарадзіў ён гарматы свае,
I ворага ўдарыў знішчаючы гром.

Нямнога жадаў гэты просты кравец:
Каб хлеб на стале аздабляў яго дом,
Каб зоры раслі, як суніцы ў траве,
Здаволен быў працай сваёй і жыццём.

Часамі, у свята, хадзіў ён гуляць,
Глядзеў, як рунее суседаў загон,
З зялёнага лесу прыносіў галля
I столь прыбіраў, як вялося здавён.

I слова сказаць, і адзежу пашыць —
Стараўся рабіць для суседзей найлепш.
Сяляне любілі краўца ад душы,
Салодкі яму быў зароблены хлеб.

А немец прыйшоў і хаціну спаліў
I поле суседава ўшчэнт здратаваў.
Гаркотаю дым да нябёс зачадзіў,
I сумна панікла ў далінах трава.

Ляжыць на руінах забіты яўрэй, —
З усёю сям’ёю загінуў кравец, —
І толькі дзіця ад нялюдскіх вачэй
Суседзі ўтаілі, схавалі ў хляве.

Як ноч узышла на затлёны прасцяг,
У хлеў адчыніліся дзверы крадком,
Суседка прыйшла паглядзець на дзіця,
Даць хлеба крыху, напаіць малаком.

З жанчыны яно не спускае вачэй,
Да хлеба працягвае ручкі свае...
Не можа малое уцяміць яшчэ,
Чаму гэты хлеб не матуля дае.

На грудзі цяжкая слязіна сплыла...
Сядзела жанчына з малым да відна,
На рукі ўзяла, у свой дом занясла,
I маці яму замяніла яна.

Ты болей не прыйдзеш
Да нашых дзвярэй,
I вечар мой будзе
Паперы бялей,—

Нічога я з гора
На ёй не ўпісаў,
Бо словы, як птушак,
Віхор разагнаў.

Да птушкі падобна
Маё пачуццё.
... Наш дом — у пажары,
У доме — дзіцё.

А мне не ўзабрацца
На вогненны дах...
Так вобраз прыходзіць
Мне твой па начах.

Ты болей не прыйдзеш
Як госць да мяне.
Стаіць толькі месяц
Халодны ў акне.

Твой твар праплывае
У бляску, без дум...
Як птушка пад ветрам
Лятае твой сум.

I падаюць птушкі
На вогненны дах...
Так вобраз прыходзіць
Мне твой па начах.

*

I раптам знікаюць цяжары,
З’яўляецца радасць у дом, —
У хату заходзіць таварыш,
Становіцца светла кругом.

Пыл боты яго пакрывае,
На твары суровы выраз.
У вочы яму пазіраеш,
Мінулы прыгадваеш час.

— Дзень добры! — ён кажа. I ранак
Адразу святлее вакол.
I ўсё, што на сэрцы схавана,
Кладзеш перад ім, як на стол.

Размова, пачатая сціпла,
Праз момант ліецца ракой.
I ноч ужо к вокнам прыліпла.
А друг твой, таварыш — з табой.

Нам трэба сказаць гэтак многа,
А мы не сказалі ані.
Мы хочам унікнуць былога,
Зірнуць у наступныя дні.

Гадзіна ідзе за гадзінай,
I часу губляецца след.
Мы ўдвух з сваім другам адзіным,
I з намі цяпер увесь свет.

Не спагадай, што у мяне
Сівая галава!
Я русым быў, я сівізну
Нялёгка здабываў.
Я многа бачыў,
Знаю шмат,
I ты скажы мне,
Дай загад, —
I песню я табе спяю
Аб тым, хто маладосць абараніў тваю,
Хто бачыў смерць, пакуты след,
Хто увайшоў цяпер у новы ясны свет.

Не спагадай!
Зірні, — яна,
Мая празрыста сівізна,
I вочы ясныя мае,
I зубы цэлыя мае;
Ім хлеб ласункам быў у юныя гады.
А ўмелі мне язык не адкусіць тады,
Калі мой апетыт быў вельмі малады.

Аднойчы я ўначы цябе чакаў,
Ў далёкім горадзе завулкамі блукаў,
У белае начы быў вельмі сіні снег,
Я гаварыў табе, што мала меў уцех
У маладосці.
Рэха паміж гор
Падладжвалася ў такт да голасу майго.
Тады пачуў адказ я ў цішыні начной:
«Вялікае жыццё ляжыць перад табой!»
I з гораду, што спаў паміж далін,
Мы на гару высокую ўзышлі.
Тваю руку знайшла мая рука,
I пахла яблыкам твая халодная шчака.