Уладзімір Караткевіч: Вячэрнія ветразі

Я сумую па радзіме,
Як каханы па дзяўчыне,
Я жадаю ўвесь прыпасці
Проста да яе рукі,
Да грудзей - тугіх узгоркаў,
Да вачэй - азёраў сініх,
І замерці ў пацалунку
На гадзіны і вякі.

О мой цудоўны край,
Мой заснежаны рай...
Ціхі званочкаў смех.
Снег у лесе начным,
Смех у садзе пустым,
Коней спакойны бег.
Штосьці часцей і часцей
Сню я, што шэрань цвіце,
Падае з чорных сукоў
І што з табою ўдваіх
Еду між дрэваў начных
Госцем да сваякоў.
Плечы твае абняў.
Роўная рысь каня.
Лес радзейшы стае.
Шэрань заткала бары,
Скроні мае серабрыць,
Беліць вейкі твае.
Бачу сялібу ў садах,
Бачу загурблены дах,
Нізкі, натоплены дом.
Хутка між яблынь густых
Будзеш смяяцца і ты.
Бачыш? Страчаюць з агнём.
Вязкі цыбулі вісяць.
Скварыцца каўбаса,
Водар смалы, сасны.
Дроваў адталы дух.
Печка.
Калматы кажух.
Сны.

Гусі-лебедзі ў лугах зялёных,
Гладзяць крылы белыя блакіт.
Сокал, прагнучы крыві салёнай,
Рвецца у сакольніка з рукі.
Ногі коней грэбуюць зямлёю.
Ярасная сіла ў скакуне...
Адбылося гэта ўсё са мною,
Або гэта сон і яблынь снег.
Але ў сне не вып'еш столькі гора.
Ведаю, што я званіў у шчыт,
Я граміў татар пад Крутагор'ем,
Я крышыў крыжацкія мячы.
Кроў далі мне паплавы і пожні,
Голас - бор дрымучы і чарот.
Я з табою да крыві апошняй,
Мужны мой, адвечны мой народ.
Ты мне даў асеннія світанні,
Ты мне даў ружовы твар вясны,
Падарыў мне цяжкае каханне
Да жанчыны з дальняй стараны.
Роднымі зрабі чужыя вочы,
Шэрыя, як неба над табой,
А пасля пакліч, калі захочаш,
За цябе на самы страшны бой.
І калі ў твае глыбіні лягу, -
Дай мне ціхі спеў тваіх бяроз
За любоў, за веру, за адвагу
Сціплых песняў, што табе прынёс.

Стажар серабрысты пажар.
На дрэвах бароды імхоў.
Пaра з начных імшар
Пужае цыбатых ласёў.
Бягуць па балоце яны.
Над імі праз шэры туман
Ззяе, як вока вайны,
Чырвоны Альдэбаран.
Слепне стомлены зрок,
Сцежка спускаецца ў лог,
Вожык, як шэры клубок,
Скруціўся ля самых ног.
- Клубочак, вядзі, вядзі.
- Гаспадар, дарогі няма.
Трэба на сцежках блудзіць
І не зважаць на туман.
Яліна над сцежкай маёй -
Не яліна, а баба-яга.
Сава ў глушыні лясной
Прарочыць: "Куга! Куга!"
- Алёначка! Ого-го!
Спаткай, за руку бяры.
Выведзі Яна свайго
Да цёплай хаты ў бары.
Хоча ён бачыць агні,
Карагоды між светлых лугоў,
Хоча святла, цеплыні,
Хоча казання твайго.
Лаўжы і карчоў крыжы.
Туман, як прывід, як дым.
Хтосьці па сцежцы бяжыць,
Сава лунае над ім.
Вочы гараць нада мной,
Не сава, а дзіва-змяя.
- Бацюхны! Хто гэта? Вой!
- Алёначка, гэта я.
- Пойдзем хутчэй. Туман.
Хату яшчэ прамінеш.
Як ты даведаўся, Ян,
Што завуць Алёнай мяне,
Што аб'ездчыку я дачка,
Што жыву між гэтых палян,
Што добра мне тут чакаць,
Калі прыйдзе прыгожы Ян?
- Любая, я ж чараўнік,
Знаўца зямлі і вады.
Мне і куніца, і дзік
Адкрылі свае сляды.
Ў дрымотнай глушы лясной
Не ведаў я аднаго:
Сцежкі да хаты тваёй,
Сцежкі да сэрца твайго.
Дай мне тваю далонь.
Не трэба стаяць, пайшлі.
Вядзі на мірны агонь
У змрочных лапах ялін.

Ці-і-іпак,
Ці-і-іпак.
Сумна. Не хочацца ў шлях далёкі.
Шпак
на галіне бярозы высокай,
Чорны шпак,
Трапёткі шпак.
Чысты абшар халодных нябёс,
Белыя травы засумавалі,
Белыя травы на сонцы адталі,
Плачуць ружовымі нізкамі слёз.
Ці-і-іпак,
Ці-і-іпак.
Шпак не трапеча, ён не ўзвіваецца,
Шчасцем жыццёвым не захлынаецца,
Сёння з радзімаю ён развітаецца.
Сумна,
Працяжна спявае шпак.
Песня шпака халадком цячэ,
Доўгі, празрысты свіст на світанні...
Час адлятаць ад радзімы туманнай,
Светлай для кожных птушыных вачэй.
Ў сэрцы птушыным яна жыве
З дымнаю сушняй, з садамі расянымі...
Вецер над чорным, чужым акіянам
Перыйкі,
Перыйкі,
Перыйкі рве.

На ўскраіне ціхай дзяўчынка жыла,
І было ёй шаснаццаць год.
Як заўсёды, тачылася з вішняў смала,
Як заўжды, палымнеў усход.
І ў дзяўчыны хлопец харошы быў.
Стаяла вясна на двары.
Над каханымі лёталі галубы
І скінулі два пяры.
І хлопец дзяўчыне аддаў адно,
І яго абняла яна,
І вечар быў, і спусцілася ноч,
А ўранцы прыйшла вайна.
Бомба разбіла іх цёплы дом.
Абое на фронт пайшлі.
Хлопцы танкі сустрэлі ружэйным агнём
І забітымі ў полі ляглі.
Смерць у ясных вачах закруціла свет,
Прабіла кішэнь свінцом,
Прабіла шэры пацёрты білет
І перыйка з шызым пушком.
Засталася дзяўчатам кроў на бінтах,
Разбіты бомбай шпіталь,
Сцяжок у руках, сняжок на вачах,
Па забітых дарэмны жаль.
І дзяўчыну таксама не мінуў свінец.
Гарэлі пясок і трава.
Над грудзьмі белай зоркай застаўся рубец,
Дзе асколак пацалаваў.
Жорсткі вецер вайны падхапіў пяро
І панёс над абшарам снягоў:
Пэўна, недзе ў капцёрцы, змываючы кроў,
Пусцілі на вецер яго.
Разам з перыйкам гэтым, што без надзей
Ляцела ў бясконцы шлях, -
Як бязважкі пух, існаванні людзей
Круціліся ў дымных смярчах...
На месцы акопаў сталі сады,
На месцы магіл - рунь,
Але разам з пяром адляцелі кудысь
Каханне і светлая юнь.
Засталіся фарбы фрэсак старых,
Храмы над люстрай вод,
І жанчына кнігі пісала пра іх,
Каб любіў іх родны народ.
І аднойчы ў руінах стаялі яны
Разам з сябрам майскай парой,
І да іхніх ног з высокай сцяны
Галубінае ўпала пяро.
Пад мядовым ветрам звінела трава,
І жанчына ў дзіўнай журбе
Зразумела, што простае: "Гэта вам"
Азначае: "Памру за цябе.
Асушу пацалункамі вочы твае,
Дзіўнай песняй людзей здзіўлю..."
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Малады, ён паходзіў на друга яе,
Што без помніка лёг у зямлю.
Глянула ў вочы яго, і ёй
Патрызніўся рык гармат.
І той, хто забраны навекі вайной,
Ніколі не прыйдзе назад.
"Маладосць твая чыстая, як сляза,
Гарачэй, чым раны ў баю.
Любы мой, ну чым мне табе адказаць
На пяшчотную сілу тваю,
На настойлівасць мяккую сціплых рук,
Што туманіць мне галаву?..
Сціснуць перыйка ў пальцах, пазбыцца мук
Або ўпусціць на траву?
Мне цяжка кінуць жорсткі адказ.
Забіць - і пакутваць пасля,
Я хачу апошні, апошні раз
Адчуць, як квітнее зямля.
І балюча жыццё тваё завязаць,
Бо між намі годы і кроў.
Што сказаць табе?
Што сказаць?
Што сказаць?"
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Рука трымае пяро.