Іван Чыгрынаў - Звон ― не малітва

Міралюбаў. Ну што, Віктар Паўлавіч?

Вяршыла (не адразу) . Віншую вас, таварышы… Нас скарацілі…

Папсуева. Каго іменна?

Паўза.

Вяршыла. Усіх. Усё міністэрства. (Паўза.) Нас ператварылі ў інстытут мудраметрыі…

Папсуева. У што ператварылі?

Вяршыла. Навукова–даследчы інстытут мудраметрыі… Аклады на пяцьдзесят працэнтаў вышэй міністэрскіх.

Паўза.

Мурашка (разгублена) . А як жэ я? Што будзе з маім апаратам?

Вяршыла. Вас, Мікалай Ягоравіч, мы бяром у свой інстытут малодшым навуковым супрацоўнікам. Будзеце разам з намі ўдасканальваць апарат. На яго даводку нам далі дзесяць гадоў.

Мурашка. Што?! Якая даводка? Пра што вы гаворыце, Віктар Паўлавіч! Вы ж пераканаліся, што апарат дасканалы!

Вяршыла. Я вас разумею, Мікалай Ягоравіч!.. Нават, калі хочаце, крыху спачуваю… Але… Вы кажаце, не патрэбна даводка?

Мурашка. Не патрэбна!

Вяршыла. Тады растлумачце мне… Чаму яго раптам ні з таго ні з сяго зашкаліла і замкнула?

Мурашка. Не ведаю… Упершыню такое здарылася.

Вяршыла. Вось бачыце… А трэба! Абавязкова! Каб ніякіх нечаканасцей. У апарат «там» паверылі і далі нам дзесяць гадоў… на яго дапрацоўку.

Мурашка (ледзь не плача) . Яў канцы дня вам скажу, у чым справа. 3 ім жа ўпершыню такое! Не трэба дзесяць гадоў! Дайце мне дзесяць гадзін! Максімум дзесяць дзён дайце! Не больш!

Вяршыла па–сяброўску бярэ яго за плячо і адводзіць крыху ўбок.

Вяршыла (ціха, з асаблівым значэннем) . Вы дзе працуеце, Мікалай Ягоравіч?

Мурашка. Зараз? Нідзе… Звольнілі… Скарацілі…

Вяршыла. Калі гэта здарылася?

Мурашка. Даўно. Шэсць гадоў назад.

Вяршыла. Жонка яшчэ не кінула?

Мурашка. Пакуль не…

Вяршыла. Дзеці ёсць?

Мурашка. Двое…

Вяршыла. Карміць іх трэба?

Мурашка. Пакуль яны мяне кормяць…

Вяршыла. I вы яшчэ супраціўляецеся… Мы ж вам даём пастаянную пасаду малодшага навуковага супрацоўніка… Вы не доктар навук?

Мурашка. Не, што вы!..

Вяршыла. Іне кандыдат?

Мурашка. Не…

Вяршыла. Больш высокую пасаду даць не можам. Праз год ці два атрымаеце ступень і будзеце разам з намі даводзіць патрошкі, пакрысе свой мудрамер. Мы яго абавязкова зробім, Мікалай Ягоравіч!

Мурашка (крычыць) . Навошта ж дзесяць га доў?! Хопіць дзесяць гадзін!

Вяршыла. Так трэба, Мікалай Ягоравіч. Так трэба… Сама жар–птушка села ў вашы рукі, а вы яе трымаць не хочаце! Трымайце сваю жар–птушку мацней! Трымайце! А то…

Вяршыла не дагаварыў. У кабінет улятае Залівака. Пальцамі рукі ён паказвае «вікторыю». Захлынаючыся ад шчасця, ён нават гаварыць не можа — бегае і кожнаму па чарзе паказвае «вікторыю». Нарэшце з яго вырваўся пераможны кліч: «Вікторыя! Вікторыя!» Мурашка ў роспачы падае ў выпрабавальнае крэсла, закрыўшы твар рукамі. I апарат запрацаваў. Урачыста і велічна, як гімн чалавеку, чалавечай мудрасці, гучыць «Слаўся!». Вяршыла, Міралюбаў і Папсуева ўздрыгнулі ад нечаканасці і міжволі сталі вакол Мурашкі ганаровай вартай. Стаў і Залівака, цяпер ужо паказваючы «вікторыю» пальцамі абедзвюх рук.

На гэтай урачыстай і велічнай ноце і закрываецца заслона.

1987

Яська — гаспадар.

Паўлінка — ягоная жонка.

Д’ябал .

Сусед .

Суседка .

1-ы Вайсковец .

2-і Вайсковец .

Незнаёмы .

1-я Распусніца .

2-я Распусніца .

Карчмар .

Перад глухой мураванай сцяной сядзіць на зэдліку Яська і майструе з вяроўкі пятлю.

Яська. Конча, сёння павешуся. Не збаюся ўжо, як тады. Чым жыць так пагана, як мы цяперака жывём, — лепш у пятлі задушыцца. Усё нам насуперак ідзе. Нічога не ўдаецца так, як мы хочам! А калі раптам нешта здарыцца з нашай волі, дык нам жа на бяду. I ўсе вакол смяюцца з глупства, якое мы ўчынілі. Пэўна, Бог выракся нас і пакінуў на з’яданне д’яблу. ( Зрабіўшы пятлю, узлазіць на зэдлік і прывязвае другі канец вяроўкі за жалезную бэльку, якая тырчыць са сцяны .) Б’ешся як рыба аб лёд, свету белага за працай не бачыш, а плёну — ніякага. Прыйдзеш дамоў — і там няма ладу і спакою. Ад маёй Паўлінкі ніколі ласкавага слова не пачуеш, толькі: «Чаго сядзіш, Яська!» ды «Чаго ляжыш, Яська!». Нібыта калі я ўстану — нешта ў свеце зменіцца! Конча, павешуся! ( Торгае некалькі разоў за вяроўку, застаецца задаволены тым, як яна прымацавана .) Эх, каб гэта Адам, бацька наш першы, не саграшыў, дык мы б цяпер так не гаравалі. Навошта ён, дурань, паслухаўся Еву і сарваў яблык з праклятага дрэва? Не мог узяць у рукі які дрын ды ўсыпаць настырнай бабе як след за яе цікаўнасць? ( Прасоўвае галаву ў пятлю .) У самы раз. Ну, здаецца, усё. ( Нерашуча .) Хіба што пакурыць перад самай смерцю. ( Лазіць па кішэнях .) Чорт, як на бяду забыўся цыгарэты.