Кәрим Тинчурин - Пьесалар / Пьесы

Шакирҗан. Микалай Ләксәндрич!

Мортаза. } Микалай Ләксәндрич!

Пристав. Виноват, виноват! Извиняюсь…

Мортаза. Йә, йә, шуннан соң?

Пристав. Әтәчләр шикелле, ике кулымда селкенәләр. Юк, ычкына алмыйлар. Шулай да бер канальясы бомбасын аяк астына ташлады. Мин, как храбрый солдат, растеряться итмәдем. Бомбаны тибеп җибәргән идем, бомба суга барып төште. Шулай итеп, бер ялгызым икесен…

Шул вакыт якында мылтык аткан тавыш ишетелә. Пристав, сикереп торып, бер кулына кылыч алып, берсенә револьвер тота.

Смирно!..

Шакирҗан. Миңа тиде бугай.

Мортаза. Юк ла, миңа тиде шикелле.

Шакирҗан. Кара әле, башка тимәгәнме?

Мортаза. Күкрәккә керде шикелле.

Пристав. Команда, вперёд!.. Миннән калмагыз.

Мортаза байны алга этә. Мортаза Шакирҗанны алга этә. Шакирҗан приставны алга этә. Пристав саклык белән алга атлый башлый. Шакирҗан самавырны күтәреп кача. Аның артыннан Мортаза кача.

Пристав ялгыз кала.

Один в поле не воин… (Кача.)

Пәрдә.

Шакирҗан байның кунак бүлмәсе. Зәвыксыз җыештырылган. Диварда зур сәгать. Тимер сандык яки тимер шкаф сыман бер нәрсә уң якта дивар буенда тора. Уртада һәм уң якта ишекләр.

I. Садрый, Сәляхетдин һәм Шәрифҗан.

Садрый. Әгәр дә кычкыра йә карыша башласа – атасыз. Пробка булса да, бүлмәдә бик нык шартлый ул. Кая, бомба булдымы?

Шәрифҗан. «Бомба» га яраклы түгәрәк нәрсә таба алмадым.

Садрый. «Бомба» сыз һич ярамый. Бар, зуррак бәрәңге яки шалкан табып китер.

Шәрифҗан китмәкче була.

Садрый. Шәрифҗан, син аны карага буя!

Шәрифҗан. Ярый. (Чыгып китә.)

II. Садрый һәм Сәляхетдин.

Садрый. Эшне бик пөхтә эшләргә кирәк. Иң беренче, каушамаска кирәк.

Сәляхетдин. Тотылсак – яхшы булмас. Төрмәгә ябулары бар.

Садрый. Кызык син, Сәляхи, Шәрифҗан аның улы. Ә син дустының улы. Җитмәсә, ул сиңа үзенең киявенә караган шикелле карый бит. Төрмәне исеңә дә китермә. Алар, халык теленә чыкмас өчен, үзләре тырышырлар әле. Безнең татар халкы бит семьядагы серләрнең халык арасына чыгуыннан үлемнән курыккан шикелле курка.

Сәляхетдин. Тотылсак – яхшы булмас.

Садрый. Әгәр тотылсагыз, менә нәрсә: Шакирҗан байны куркытыр өчен, юри эшләнгән мәзәк, дип әйтерсез. Мин дә шулай әйтермен. Аннан соң сездә бит чын кораллар булмый. Пугач та бәрәңге. Аның өчен кем сезне төрмәгә япсын? Юк өчен баш ватма. Бүгеннән калдырырга һич ярамый. Юкса Мансур малай килеп эләктереп китәр. Аннан чебиләр безнең кулдан бөтенләйгә ычкынырлар. Ә бу барып чыкса, бөтен дөнья безнеке булачак.

Сәляхетдин. Ә ул куркуыннан үлсә?

Садрый. Кем? Шакирҗан абыймы?

Сәляхетдин. Әйе, йөрәге ярылса?

Садрый. Шакирҗан байның йөрәген ярыр өчен, күкрәгенә туптан атарга кирәк. Ат ите ашаган кешенең һичбер вакыт йөрәге ярылмый, докторлар шулай ди.

III. Садрый, Сәляхетдин һәм Шәрифҗан.

Шәрифҗан (кулындагы түгәрәк нәрсәне күрсәтеп) . Булды.

Садрый. Нәрсә, шалканмы? (Түгәрәк нәрсәне карый.)

Шәрифҗан. Юк, ашханәдә өстәлдә камыр тора иде. Шуны эләктердем.

Садрый (кесәсеннән битлекләр чыгарып) . Менә сезгә битлекләр. Йә, киеп карагыз әле.

Сәляхетдин, Шәрифҗан битлекләрне кияләр.

Яхшы. Менә париклар.

Кияләр.

Булды, һич танырлык түгел. Шәрифҗан, син Сәлях киемен киярсең. Сәляхка мин кием таптым. Йә, ярый. Йә, чыгып торыгыз. Мин Шакирҗан бай булып торам. Чыгыгыз!

Чыгалар.

Йә, керегез!

Сәляхетдин. Руки вверх!

Шәрифҗан. Мин сандыкны ачармын.

Садрый. Алай булгач, ачкычларны сорарсыз.

Сәляхетдин. Ә бирмәсә?

Садрый. Бер мәртәбә атарсыз.

Шәрифҗан. Моны кая куйыйм?

Садрый. Ишек төбенә куярсыз да бер сәгатьсез урыныңнан кузгалма диярсез.

Сәляхетдин. Ә кузгалса?

Садрый. Кузгалмас. Менә шулай эшне бетереп чыгарсыз да, чүплек базы артындагы ишектән безнең йортка үтеп, акчаны миңа калдырып, үзегез тиз генә Шәрифҗан бүлмәсенә кереп утырырсыз. Шау-шу башлангач та ярдәмгә чыгарсыз. Күп сөйләшмәгез. Бернәрсә күрмәгән дә, белмәгән дә булып күренегез!

Икенче бүлмәдә Шакирҗан байның тавышы.

Шәрифҗан. Әти уянган.

Садрый. Әйдәгез!

Ашыгып чыгып китәләр.

IV. Шакирҗан һәм Габбаса.

Шакирҗан. Болай булса, сез мине тереләй кабергә кертерсез. Кайсы байның асравына марҗа оегы алып биргәнен күргәнегез бар, йә?

Габбаса. Читеге юк бит, атасы.

Шакирҗан. Булмаса, мин гаеплемени?

Габбаса. Соң, бәйрәмдә яланаяк йөрмәс бит.

Шакирҗан. Ә, шулаймыни? Оек алып биргәч, ул ботинка да сорый башлар. Ботинка булгач, биленә каеш даулый башлар. Берәү генә түгел, бер көтү бит алар. Хезмәтчеләрне үзегез аздырып бетерәсез. Ул мокытларга утыз тиенлек күн башмак нигә ярамаган? Соң син үзеңне онытма. Миңа килгәндә, ботинкаң бар идеме? Мөселман кызына марҗа оегы ярамый ул. Хәзер оегын кире кибеткә төшереп бирегез!