Ян Чыквін - Свет першы і апошні

Птушыныя душы пяюць над крыніцай
Кантаты расстання й вяртання канцоны —
Глыткоў пяць паветра, глыточак вадзіцы.

Макрынкі вісяць у завойцы лісцёўнай.
Дзе шчэплены шчэпкі змуршэлых галін,
Свеціцца многа чароўных свяцёлак.

Бязмэтна прасторай шасціць парыжэлы прамень.
Патайна знікаюць будоўлі рахманых раслін,
І кожная ноч рассцілае на дзень
Свой усё новы дыван-габелен.

І зноў жа паўторыцца ў садзе
І паданне груш, і паданне сліў!
Толькі мне ўжо не бачыць вясны салаўіна-шчаслівай.
Дык на што ў белым свеце ты, восень, дагнала мяне?

Неверагодна. Чорная музыка ўладарыць Варшавай,
Усе вуліцы робіць непраезнымі аднолькава.
Хто б ні з’явіўся — ідзе крокам Раскольнікава,
Усе жанчыны — найпрыгажэйшымі вабнымі полькамі.

Блізкае ад мяне адплывае і стаецца неймаверна далёкім.
Хоць вечар неонамі пісьмаў к сабе прыйсці запрашае,
На скрыжаванні стаю, як калісь, і адчайна цалую твой локан
І бачу зноў тое, як размінаюцца нашых двух жыццяў аблокі.

Як і тады, пра сябе я й цяпер ведаць нічога не ведаю,
Чую адно, што нельга чагосьці ўсё мне. І гэтае нельга ўсё бліжай —
Як нельга пайсці адначасна ў шчаснасць Новага свету,
Калі ўжо пад чорную музыку йдзеш вуліцай Святога крыжа.

Нейкае свята было. У будзённы дзень
насупраць вады гарэла шчаслівая хата —
моладзь гуляла ў жыццё і агонь падкладала.

З нічога ўспыхнуў пажар. Мілосным жарам
вусны ўспалалі і ад крыві запалыхала ўсё цела.

Полымем яркім шугалі белі кашуль,
ногі прынадна свяцілі ў гарачых спадніцах.
Неба мала было для жывога агню
і званоў было мала на гулкай званіцы.

Ластаўчын лёт, зігзагам, між надваконнем і хмарай
голкай у сэрца кальнуў — невядома з чаго і адкуль:
гэтак жа зноў няма ў гняздзе птушанятак.

Ціхай манашкаю крэсліць пустую прастору пташка старая

Дзеці спяць на падлозе,
Як авечачкі, збіўшыся ў кучу.
І зноў адно з іх не можа
Упасці ў сонныя травы,
У матчыных рук калыханне —
Вочкі трэ ўласнаруччу.

Як цвет яблыні танклявай,
Душа дзіцяці светлай плямай
Спаўзла са столі і па сценах
Паволі йшла дрыжачым бляскам
Да сонца звабленага шклянкай,
Туды, дзе жыў срабрысты ляскат.

Дайшла — і ў зіхотныя промні апала...
І трэск па шкле зышоў авалам.

Зверху востра сляпіла святло.
Прыціснуты к цвёрдай паверхні,
Я пусткай валодаў сваёй,
Крыкам я быў, і крык быў тлом.
У балесна-імглістай лагодзе,
Вільготнай гарачцы сноў
Мне рукі забралі абедзьве, найменей,
І вярбе аддалі за акном.
Галяк, што ірве апендыцыт,
Бы шылам — пальцамі: цыт і цыт!
А прага размовы ў прыродзе —
Як жэрдкі і белага пеўня
Ці выбітай шыбіны з клёнам.
Таму там на голлі зялёнай слівы
Вешаўся нехта вельмі шчаслівы,
А побач кнігу пісаў шалёны.

І такая там ціш адхімічана,
Што ў тэрмометрах топіцца ртуць
І чутно — з начнікамі начніцы
Усё сарочкі вар’ятам ткуць.

Матэрыя —
прадметы, рэчы
вельмі любяць,
калі іх кранаюць,
гладзяць, выкарыстоўваюць,
перастаўляюць, папіхаюць,
таўкуць, націскаюць,
круцяць да сёмых патоў
і разаграваюць да белай гарачкі.

Прадметны свет
штодня, кругласутачна
дамагаецца чалавечай рукі,
цеплыні ягонай душы.
Чапляецца чалавека,
не адпускае ад сябе,
засмоктвае, хоча —
у рэшце рэшт —
прыпадобніць да рэчаў у сябе.

Браты мае і сёстры.

Навокал чужыя вочы
і слоў калючых калоссе.
І сутунак — ні блакітнага неба,
ні светлых даляў.
Жоўты жах развесіў
на грудзях свае медалі
і здзірае з галавы
апошняе валоссе.

Як скінуты нагою
ў рэчку камень —
зляцелі ідалы
з высокіх
пастаментаў.

Цемра свой сум адкусіла
з хрумстам —
і ноч выварочваецца
з чорнага глупства.

Чаму ў жвіроўні вечнасці
Затрымаліся часу стрэлкі
Перад зенітам поўдня —
Нібыта боязна чакаючы кагось,
Хто меў з’явіцца вось,
Ды не з’яўляецца ў тым чалавечым пекле.

Па той бок, там, калосяцца жыта
І воды з мёртвых лечаць,
І галавастых шчасця сысуноў
Штодня выводзяць прамяністыя кабеты.
А тут — перамяшчэнне душ адно
Ў цырульна-сцішаным паветры.
Шкілеты іх на могільніках гаманяць,
Апраткі чорным болем свецяць.