Уладзімір Някляеў: Наскрозь

Што і як на нашым глобусе?
Скуль куды ідзе пагроза?

Пахне хлебам у аўтобусе
М і н с к — Б я р о з а.

Той аўтобус ледзьве дыхае,
Ледзь адольвае грудкі,

Афіцыйны голас дыктара.
Тры бабулі. Два дзядкі,

Лёс, лічы, амаль адмераны.
Што ж ім нечая бяда,
Бліжні Ўсход і ўсе Амерыкі!..
— Не скажы... Людзей шкада.

I глядзяць вачмі блакітнымі,
Як святыя з абразоў,
Сто разоў вайною бітыя,
Паленыя сто разоў! —
Крэўныя мае!
За кожнага
Сам — на крыж і на касцёр...

— Весялей глядзі, заложнікі,—
Жартам кідае шафёр.

Мы — заложнікі, заложнікі!..
Покуль дзень навек не згас,
Мы — за кожнага, за кожнага,
Нат за тых, хто супраць нас.

Нашы сэрцы не жалезныя —
I да страшнага суда
Мы ў залежнасці,
залежныя
Ад усіх, каго шкада.

Як бярозы белакорыя,
Душы свецяцца ў смузе...
Мы з шафёрам "Беламорыну"
Моўчкі курым па чарзе.

Ён ківае мне на радыё,
Уздыхае:
— От народ...
Дзень які! Жыві і радуйся...

Дыктар зноў пра Бліжні Ўсход.
Кулі свішчуць. Бомбы вухаюць.

Дзень які? I век які?
А бабулі памяць слухаюць,
Памяць слухаюць дзядкі.

Дыктару ў адказ павохаюць
I ўпадуць у забыццё,
На грудзях абняўшы боханы,
Як надзею на жыццё.

Варшава, восень-82

Варшава. Восень.
Поўнач. Патрулі.
Як гулка ў вулках аддаюцца крокі!..

Мы ціха наша свята правялі,
Шампанскае не выбівала коркі
У доме тым, куды мы забрылі
I, ў паўзах нетаропкае гаворкі,
Смакуючы, гаркавы чай пілі.

Там — да агню спіною — гаспадар
Сядзеў, у цень хаваючы свой твар,
Які калісьці ў сечы пакалечыў...

Пацёрты плед накінуўшы на плечы,
Ён зябла рукі грэў аб самавар.

— Што ж,— ён казаў,—
цяпер не лепшы час,
I гэткі час прыходзіць кожны раз,
Як падмяняюць людзі напаказ
Маною — праўду, мітуснёю — справу...
1 тым не менш я рады бачыць вас,
Бо для кахання бог стварыў Варшаву.

Ён шклянку з чаем падымаў:
— Віват!
За вас, Хрысціна! I за вас, сабрат!
П'ём за мілосць! Астатняе ўсё — марнасць.
Ёсць чалавечых сэрцаў салідарнасць
I закаханых душ маёвы сад.
Варшаву для кахання бог стварыў!..

Пра гэта толькі ён і гаварыў,
Я сіліўся размову перайначыць:
— Вы ваявалі...
— Гэта мала значыць!
Па мне мая Варшава не заплача,
Бо я кахання ёй не падарыў.

Я біўся за яе на ўсіх франтах.
Калі ж вярнуўся ў славе і ў слязах,
Мяне мая Варшава не прызнала...
Яна сярод пажарышча стаяла,
I ружа пунсавела ў валасах.

Я гавару прыгожа?.. Можа быць.
Я позна стаў прыгожа гаварыць,
Пасля таго, калі адхаркаў порах,
Нянавісць, што ў маіх чарнела порах...
3 ёй у Варшаве немагчыма жыць.

— Паўсюль жывуць,— сказаў я неўпапад,
Бо гэта мне карцела акурат,
А гаспадар — паэт, былы салдат —
Усяк адводзіў гэтую гаворку...
I мне ў адказ ён усміхнуўся горка,

Зноў чай наліў і шклянку ўзняў:
— Віват!
Стварыў Варшаву для кахання бог...

I ў рэшце рэшт мяне ён перамог,
Бо меў незразумелае мне права
Ніжэй за ганьбу быць,
Вышэй за славу...

I я не змог пераступіць парог
3 маёй Варшавы
У яго Варшазу.

I ён праводзіў нас,
Чужы — чужых,
I мы пайшлі па вуліцах пустых,
Дзе колкім ветрам забівала дых
I між вітрын насіла павуціну,
I хрыплае імя тваё —Хрысціна,
Як плач няўцямны, мучыла мне слых.

I ў тую ж ноч, як торгнуўся цягнік
I ўзнік у шкле аконным мой двайнік,
Што бег з табою побач за вагонам,
3 густога ценю выплыў твар
Я г о н ы —
I да майго,
Нібы двайнік,
Прынік.

Зрываючыся
з грукатам
з маста,
За ім ляцелі плач і пустата,
Неправата жыцця і правата —
I я не мог ад іх адгарадзіцца!

...Нарэшце, чай прынёсшы, правадніца
Завесіла фіранкай твар Хрыста.

Пыл дарог

Ці пясок залаты ён, ці смецце —
Пыл дарог, што круцілі па свеце?..
Мітусня!
Вызваляюся.
Вецер
Лёг ля брамы ў нядрэмны дазор,
Як сабака.

Бы сховы разор,
Дні спусцелыя...
I на дасвецці
Вызваляецца неба ад зор.

***

Пералётная птушка зламала крыло аб драты
Каля бацькавай хаты.
I крычыць, як жалеза пілуе, яна:
"Гэта ты! Гэта ты!
Гэта ты вінаваты!"
I на крык яе
кругам
вяртае важак чараду —
Што ён стане рабіць?..