Уладзімір Някляеў - Выбранае

Вось ён спыняе.
Дастаю правы
I крочу —
хістка, як ступіў на кладку...
Я з ім ніжэй вады цішэй травы,
Плачу рубель даглядчыку парадку,
Ды не ідзе ўсё думка з галавы:
Што даць, чым адкупіцца ад выпадку?

Дзесь карабель... Ля кнопкі трое там...
А раптам звар'яцеюць тыя трое,
Націснуць кнопку...
Не ўявіць такое?..
Слабыя людзі
I сляпая зброя,
Выпадак — і...

— Правы вяртаю вам.

— Інспектар, уявіце карабель.
— Што?
— Карабель.
Там каля кнопкі трое...
— Ніхто ў вас не пытаецца пра тое!
Вазьміце лепш квіток на свой рубель —
I раю шкло прачысціць ветравое.
Найпершы знак — перасцярогі знак.
Вы зразумелі?
— Так, інспектар, так.
Аднак былі выпадкі?
— Там былі.
— Інспектар,
Скрозь
выпадак на рабоце:
Матросам ён плыве на караблі,
Пілотам ён ляціць на самалёце.

Яму і назвы ёсць:
«ФАНТОМ».
«МІРАЖ».
Не называлі зброю так спрадвеку...
Інспектар, на планеце зараз аж
Тры тоны смерці...
Тры
На
Чалавека.

У бомбах — гэта сотні Хірасім
I Нагасакі...
Што там Хірасіма! —
Тут лік ідзе
на сотні Еўрасім!
Вы чулі, што Еўропу
Еўрасімай
Назвалі сёння...
— Мог назваць вар'ят.
— Вар'яты разлічылі варыянт
Маленькай бойні... свойскай, ціхай бойні:
500 000 000 чалавечых страт!
— Уся Еўропа...
— I налічаць болей,
Ім не шкада...
Але не ў гэтым страх,
Не ў процьме процьмаў бомбаў вадародных,
А ў тым, што ў спісе страт неверагодных
Мы — толькі лічбы,
Толькі знакі страт,
Што недзе на дысплеях
На касцёр
Не людзі ахвяруюцца — працэнты...

— Хто ж там сядзіць
На вылічальных цэнтрах?
— Не ведаю...
Але былы акцёр
У фільмах жахаў — ролю прэзідэнта
Цяпер іграе... Вызначае шлях,
Якім ісці планеце,
А іначай
Пакажуць нам кіно, чарцям сабачым!..
Ды фільмы жахаў — выдуманы жах.
Сапраўдных Жахаў там ніхто не бачыў.

— Во разышоўся... Слухай, ты не лектар?
— Я ўсіх на свеце лектараў дырэктар.
Інспектар,
жах — Амерыка сама...
Няма ў іх нашай памяці, інспектар.
Усё ў іх ёсць, а памяці няма.

Такой, як памяць-гора, памяць-боль,
Што гоніць нас —
калі касцёр запаляць —
Па крупы, па запалкі і па соль...
Як спадчына, ад продкаў наша памяць
Галечы,
перажытай на вяку,
Ды попелу
жытла і жыта ў полі...
— Па што ж ты ў Слуцк?..
Няма ў сталіцы солі?
— Ды не, інспектар. Проста ў тым баку
Далей цагельні я не быў ніколі.

— Аднак пра соль і крупы ты дарма...
Калі па крамах бегаюць з мяшкамі,
Не памяць гэта — паніка...
Між намі,
I ў нас пакуль
Таго-сяго няма.
I спаганяць за гэта трэба строга.
— За што?
— За ўсё. Пара за ўсё, браток...
Трымай рубель свой — і вярні квіток.
Падкінь да Селішч, тут непадалёк...
— Сядай, інспектар...
Коціцца дарога,
Звініць на ўзлобках здрадлівы лядок.

Чым больш машын —
тым небяспечней траса,
Тым верагоднасць болыная сустрэць
Сярод шафёраў экстра-класа
Аса,
У хованкі з якім гуляе смерць.

Ён так ляціць — ажно шаша дыміцца,
Ды віск адно, ды свіст на віражах...
Хто страх не зведаў — той і не баіцца,
А той, хто зведаў — не забудзе страх.
Спалох за ім,
нібыта воўк палюе,
Грызе яго,
Нібы сабака косць...

— Скажы ты мне, інспектар, ці куплю я
У Селішчах хаціну?
— Хаты ёсць.
I ў нас, і ў Самасеях, і ў Закружжы...
Хапае скрозь пакінутых двароў.
Нашто табе?..
Рашыў займець кароў?
— Разводзіць кветкі... Ёсць такая ружа:
Яна завецца ружаю вятроў.
— Напрамак ветру?
— Так, ягоны вектар.
Не тое, каб закон, а ўсё ж закон.
I шмат залежыць ад таго, інспектар,
Скуль і куды накіраваны ён.
— Залежыць што?
— А тое... Раптам пекла...
— Дык вунь яно
куды твой страх бяжыць!
— Не пра сябе я думаю, інспектар.
Хаця каб дзеці засталіся жыць.

— Пра тое ёсць каму паклапаціцца.
Не, штосьці ты
не даспадобы мне...
— Хто страх не зведаў —
той і не баіцца.
— А дзе яго ты зведаў?
— На вайне.
На царскай — з дзедам,
На Айчыннай — з бацькам.
— Ты байкі бай, ды лапці не пляці.
— Інспектар, я вучуся не баяцца
Звычайна з дзевяці і да пяці.
Ты не хвалюйся, хутка пасмялею,
Табе яшчэ смялець дапамагу...
Ды смерці не баяцца
Я не ўмею,
Не думаць я пра гэта
Не магу,
Дарма, што ашчадзіла нас прырода,
Хоць вечныя мы ўсе, пакуль жывём...

— Пакуль жывём,
Што сеем — тое жнём:
Сабе ўжыўляюць страху электроды
Вар'яты, што размахваюць агнём.
Дык хай яны калоцяцца,
А нас
Не запалохаць — не на тых напалі:
Як нек'алі Еўропу ўратавалі —
Так і Зямлю ўратуем...
— Іншы час,
Не той расклад, інспектар...
Чалавецтва
Сябе
Баіцца — і калі яго
Мы і ўратуем — толькі для калецтва...