Уладзімір Някляеў - Выбранае

— Палае ўвесь.
— Магчыма, сепсіс...
— Доктар!

— Я напішу выдатна...
— Добра, добра...
— Я напішу...
— Адно ўсё...
— Трэці дзень...

Партрэт выходзіць з класа, на акне
Гарыць сячкарня, курчыцца газета,
Паштар вавёркай скача на сасне...
— Я напішу...
— А ён усё пра гэта.

...I раптам так, нібы пасля дажджу:
Грыбы па лесе, верасень, кастрыца,
Як не давалі — і далі напіцца...

На лаве ў лазні з паштаром сяджу,
Расказваю, як ён скакаў вавёркай,—
Паштар рагоча...
Добра паштару,

Што я жывы, сяджу з ім, гавару...
Харошая між намі йдзе гаворка.
Ды клічуць...
Чыста. Маладзік над хатай.
Зноў сон...
Зноў той...
Нібы заклаў душу!

I помню ўсё: не дапісаў дыктанта.
I ўсё надзею маю: дапішу.

БАЛАДА ПЕРШАГА КРОКУ

Жыў на Палессі селянін
У вёсачцы глухой.
Ён цішыню сваіх мясцін
Любіў, як мы з табой.

Як мы з табой, а можа й больш,
Хоць пра сваю любоў
Апавядаць умеў ён горш
На мове гучных слоў.

Ён працаваў, карміў сям'ю,
Ад працы глух і слеп,
I верыў: бог стварыў зямлю,
Каб бульбу даць і хлеб.

I верыў: неба бог стварыў,
Каб дождж і снег ішлі.
I ў што ён верыў — з тым і жыў
Пад небам на зямлі.

Ён чуў, што недзе мора ёсць,
За морам горы ёсць,
А за гарамі горад ёсць...
А што далей — не ведаў...

I так бы ён пражыў свой век
За дзедаўскай сахой,
Калі б не быў ён — чалавек,
Такі ж, як мы з табой.

Калі б употай не жыла
У ім, забітым, цяга
Уведаць сэнс дабра і зла:
Што —
«добра» ёсць,
што «блага».

Каб не карцела знаць яму
Адказ зусім не просты:
Пра лёс свой — як?
Пра свет — чаму?
I пра сябе — навошта?

Так ён глядзець на свет пачаў —
I бачыць ён пачаў,
I нешта разумець пачаў
З таго, чым жыў гаротна...

I разанула па вачах
Святлом скрозь вечны змрок!
I на пакутны
праўды шлях
Зрабіў ён першы крок.

Яму ў гарляк увішны поп
Штурхаў малітвы кляп:
— Не думаць
твой мужыцкі лоб,
А біць паклоны каб!

Па ім гулялі бізуны
Падпанкаў і паноў,
Каб не забыўся, што яны
Яго паны, а іх сыны
Паны яго сыноў!

За грудзі трос яго жандар,
Каб лепей помніць мог,
Што ёсць на свеце бог і цар
I што — найпершы — ён, жандар,
Яму і цар і бог!

Каб не надумаў, сучы сын,
Наморшчыцца ілбом!
I абавязак знаў адзін:
За ўсё плаціць гарбом...

I ён не разгінаў гарба,
Душыў у горле ком,—
А вочы білі спадылба
Агнём!
Святлом!
Святлом!

I калі ён узняў свой твар —
Мільёны узнялі! —
Ад позірку яго
Пажар
Успыхнуў на зямлі.

I сыпануў — гаркі, як соль,—
Усіх шляхоў уздоўж
Адвечных крыўд адвечны боль —
Цяжкі, свінцовы дождж.

...Як са старой дзяжы,
З канца ў канец зямлі
Дажджы і зноў дажджы
Лілі і зноў лілі.

Ні ў лесе, ні ў гарах
Ратунку не было,
Нат хвалі на марах
Дажджамі заліло.

I вар'яцеў натоўп
Ад вусцішных падзей.
Царкоўнікі:
— Патоп! —
Палохалі людзей.

— Хай дапаможа бог!..
Ды бог не дапамог,
I той, хто ніцма лёг,
Узняцца ўжо не мог.

I тых, хто жыў святым
I Ноем меціў быць,
Змывала, як масты
Парою навальніц.

I забіваў народ
Жандараў і цароў.
Быў вельмі страшны год,
Патопны год дажджоў...

Але для ўсіх для тых,—

Хто жыў у барацьбе,
Хто не збіваў плыты,
Каб ратаваць сябе,
Хто не палёг трысцём,
А ўстаў, каб права знаць
Між смерцю і жыццём
Свабоду выбіраць,
Хто на гады нягод
Жыццё сваё лічыў,—

Быў год-прадвеснік,
Год
Чырвоных далячынь...

Прад кожным з нас абраны шлях
Ці шлях, што нас абраў.
I не вярнуцца па слядах
Туды, адкуль пачаў

Ісці дарогаю жыцця —
I напрасткі, і ўбок...
Глядзі: шчаслівае дзіця
Зрабіла першы крок.

Хіснулася... Пайшло...
Пайшло!
I дзіва хоць бы ў тым,
Што чалавека
не было —
I вось
сляды за ім.

Яму не хутка зразумець,
Што прыйдзе час здалёк —
I трэба будзе сілу мець,
I мужнасць мець на крок.

Ён і ўпадзе... I ўстане зноў,
Каб на зямлі старой
Прадоўжыць шлях сваіх бацькоў
Або пракласці свой.