Аркадзь Куляшоў - Хуткасць

С т э ф а

(гледзячы ўслед)
Ён будзе генералам.
На шырокім лясным пні сядзяць Каліноўскі i Стэфа.

К а л і н о ў с к і

( устаючы)
Развіднела. Паўзе з трысця туман...
Ну вось i ўсё. Няма смяротных ран,
Вачэй, зашклёных смерцю. Пад сабою
Сто лёсаў пахаваў нямы курган.

С т э ф а

Чакай. Мінулагодняю вясною,
Варожачы табе, я ў варажбе
Праўдзівай не была, дзяцюк, з табою.

К а л і н о ў с к і

Пашкадавала, мусіць?

С т э ф а

Не цябе,
Дзяўчыну, што была ў дарозе з вамі.
Хоць i варожым мы, але i самі
Жахаемся, чытаючы ў вачах
Дзявочых за людзей любімых страх.
Ах, людзі, людзі, каб наперад зналі
Вы шлях, крывёй паліты i слязьмі,
То не пакутвалі б i не кахалі,
Не плакалі i не былі б людзьмі.

К а л і н о ў с к і

Навошта ж знаць,табе?

С т э ф а

Здымі калоду!
Хачу я паглядзець на абразкі,
Што іншы раз выказваюць нязгоду
З тым, што паказвае пісьмо рукі.

К а л і н о ў с к і здымае калоду. Пакідае паляну.

С т э ф а

Панёсся, уцякае на кані
Ад дум сваіх, як быццам ад пагоні,
Ад слоў маіх. Ад лёсу, што на пні
Перада мной ляжыць, як на далоні.
(Глядзіць на карты )
Дарога... Конь, які дарогу чуе...
Кароль... I дом казённы караля
Бубновага, якога карануе,
На трон дашчаны, вядучы, пятля.

«Марыська чарнабровая мая,
Дзе шчасце, доля ясная твая?
Усё прайшло i не збылося ў часе,
Адна страшэнна горыч засталася
I каменем на сэрца смутак лёг.
Калі ўжо нас за нашу праўду бог
Пачаў караць і, з вісельняй у згодзе,
Нам прападаць прызначыў пры ўваходзе
У вечны сад, то мы хутчэй загінем,
Чым скардзіцца пачнем на марны лес,
Хутчэй ад шчасця i саміх нябёс
Адмовімся, a праўды не пакінем».
З ліста Каліноўскага да Марысі
Канец следства
Турма ў Вільні. Камера.
За сталом разбярыць Старжыцкі.
Наглядчык упускае ў камеру наведвальніка,
апранутага ў цывільную вопратку.

Н а в е д в а л ь н і к

Дзень добры!.. Выразаеце кійкі
У вольны час? Разбярыце?

С т а р ж ы ц к і

Разбяру.

Н а в е д в а л ь н і к

Вітаю майстра ходкага тавару.

С т а р ж ы ц к і

Прабачце, хто вы?

Н а в е д в а л ь н і к

Прыяцель, які
З'явіўся, каб палепшыць вязню ўмовы.

С т а р ж ы ц к і

Няйначай,следчы новы?

Н а в е д в а л ь н і к
Што вы, што вы,
Не маю дачынення. Я з купцоў.
(Паказвае пропуск.)
Чытайце.

С т а р ж ы ц к і

Пропуск.

Н а в е д в а л ь н і к

Подпіс?

С т а р ж ы ц к і

Мураўёў.

Н а в е д в а л ь н і к

Як бачыце, вядома ў коле вузкім
Маё імя.

С т а р ж ы ц к і

То чым магу служыць?

Н а в е д в а л ь н і к

Хацеў бы на маёнтак пад Бабруйскам
Я з панам пагадненне заключыць.
Граф не супроць?

С т а р ж ы ц к i

Супроць не я, а краты.

Н а в е д в а л ь н і к
Яснавяльможны пан не вінаваты,
Вядома мне, ні ў чым, апроч размоў.

С т a р ж ы ц к i

Аднак я тут.

Н а в е д в а л ь н і к

Часова. Хто не вёў
Пустых размоў за шклянкаю гарбаты?
Хай не здзіўляе графа мой прыход...
Я — той, хто рыхтаваў для следства глебу,
Як сейбіт для раллі. Дазнання ход
Спрыяльны быў... Дык дзякуйце не небу,
Не следчаму... Ён радавы салдат,
Рабіў i робіць тое, што дыктуе
Вышэйшы чын, мой кампаньён — Загад.

С т а р ж ы ц к і

Не можа быць!

Н а в е д в а л ь н і к

То колькі двор каштуе?
Сто тысяч? Болей?.. Сотні паўтары?
(Старжыцкі маўчыць.)
Належыць суму гэтую на тры
Дзяліць. За трыцдаць тысяч я куплю
Маёнтак пана. Згодны?

С т а р ж ы ц к і

На грабеж?

Н а в е д в а л ь н і к

На клопат.