Аркадзь Куляшоў - Хуткасць

П а р у ч н i к
Тут назбірана хворасту гара...
Каб даць сігнал?

К а л і н о ў с к і

Але.

П а р у ч н i к
(Падпальваючы хвораст.)
Няхай шугае
Агонь, хай людзям, што на тым баку,
Працягвае гарачую руку,
На вольны бераг кладкі асвятляе.
Бывайце!

К а л i н о ў с к i
Дарагі грамадзянін,
Як ваша імя?

П а р у ч н i к
Крупскі Канстанцін.

П а р у ч н i к пакідае паляну.
Да Каліноўскага падыходзіць в е с т а в ы.

В е с т а в ы
Як кажуць, свет вялік i ўсё бывае.
На захад афіцэр салдат павёў.
Пашчасціла!

К а л і н о ў с к і

Як бачыш.

В е с т а в ы
Галубоў
Паштовых з данясеннем ад разведкі
Час, мусіць, выпускаць на волю з клеткі?
З атрадам так умоўлена было.

К а л і н о ў с к і

Спяшайся, покуль сонца не зайшло
За край зямлі, а шчасце за палеткі
Не адышло раптоўна ў змрочны цень.
Спяшайся! Вестка даляцець павінна
Да берага таго, дзе трэці дзень
Надзеі нашы косіць страляніна.
Героі там! Атрад перадавы
Гісторыі. Спяшайся, веставы,
Атрад чакае!

В е с т а в ы выходзіць.
На лясной паляне з'яўляюцца ц ы г а н ы.
Кожны нясе пасільную ношу на агонь.
Да Каліноўскага падыходзіць ц ы г а н к а аС т э фа

С т э ф а

Слухай,гаспадар,
ты — хто?

К а л і н о ў с к і

Не пазнаеш?

С т э ф а

Не помню ў твар...

К а л і н о ў с к і

Забылася?

С т э ф a
Знаёмыя — не коні,
Я не па выгляду, а па далоні
Ix пазнаю.

К а л і н о ў с к і

Як выгляду майго
Не помніш, то далонь не дапаможа.

С т э ф а

(разглядаючы, далонь)
Пабачым... Лінія жыцця твайго
Кароткая. Ды быць даўжэйшай можа.
Ты хочаш жыць i хочаш вольным быць...
Змяні галоп на ціхі рып калёсаў
Цыганскіх, змрочны брук — на сінь нябёсаў,
Тлум — на спакой, як хочаш вольна жыць.

К а л і н о ў с к і

Не ўводзь у зман. Былых дзяцей прыроды
Па свеце гоніць, як гусей са шкоды,
Землеўладання хлуд. Бізун даўгі.

С т э ф а

Успомніла. Табе на пастаялым
Двары я варажыла... Там другі
Дзяцюк з табою быў... Ён генералам
Не стаў?

К а л i н о ў с к i
Не стаў.

С т э ф а

Няпраўда. Не мані.
Ты разам з ім па стромкай кручы скачаш,
Я знаю. На далонь сваю зірні,
На ёй, як на зямлі, не перайначыш
Hi сцежак шчасця, ні шляхоў пакут,
Hi рысак смерці.

К а л і н о ў с к і

Хутка будзе тут
Твой генерал. Сама яго пабачыш.
Прыслухайся, ідуць...

П е р ш ы ц ы г а н

(Гучна.)
Ідуць!

Д р у г i ц ы г а н

(Змрочна.)
Ідуць.

В е с т а в ы

(падыходзячы да Каліноўскага)
Ідуць.

П е р ш ы ц ы г а н

Жывыя раненых нясуць.

Д р у г i ц ы г а н

Нябожчыкаў.

П е р ш а я ц ы г а н к а

На бераг ix кладуць.

Д р у г а я ц ы г а н к а

О, божа, колькі ix! Што ж гэта будзе?

П е р ш а я ц ы г а н к а

Вяртаюцца дадому з кірмаша...
Яшчэ душа... Яшчэ адна душа...

П е р ш ы ц ы г а н

Апошняга нясуць.

Д р у г і ц ы г а н

Паклалі.

У р у б л е ў с к і

(падыходзячы да агню)
Людзі!
Мы на сабе прынеслі сто магіл.
Але ні часу, ні лапат, ні сіл
Няма ў нас развітацца з дзецюкамі
Так, як належыць...

П е р ш ы ц ы г а н

Пахаваем самі.

У р у б л е ў с к і

Мы пакідаем ix без дамавін
I без крыжоў. Капайце дол глыбокі
Адзін на ўсіх. Як зможаце, адзін
На ўсіх пастаўце крыж.

Д р у г i ц ы г а н

Паставім крыж.

У р у б л е ў с к і

Зрабіце ласку. Пахавайце. Мы ж
Ісці павінны, хоць цяжкія крокі
I раны не даюць далей ісці.
Як толькі мясам нашыя шкілеты,
А раны скурай змогуць абрасці,
Атрад — людзьмі,— мы ўспомнім бераг гэты.
Успомнім, каб не сцежкай па трысці
Прайсці, a ў ногі пакланіцца хвоі,
Дзе дзецюкі ў абдымках лесу спяць,
Каб небу, як не схоча ix прыняць,
У твар халодны выпусціць набоі.
Мы ix не пакідаем. Не зямлі
Ix аддаём, а песням, а цымбалам,
А водгуллю ў бары.
(Да паўстанцаў.)
Цяпер пайшлі
Далей, сябры!