Аркадзь Куляшоў - Хуткасць

Не думайце, што рад
Я навіне.
( Налівае чарку каштану, потым — сабе.)

К а п i т а н

Забараняю. Досыць.

С т а р ж ы ц к і

Ах, любы капітан! Мой дом — астрог.
Не сам іду, мяне адсюль выносіць
Гісторыя... Нагамі за парог.
Асабняк у Вільні
Кабінет на другім паверсе. Гарыць камін.
Каля яго, седзячы ў крэсле, вяжа Рагнеда.
У крэсле насупраць яе — Віктор.

С т а р ж ы ц к і

Сябры ў бядзе. Не можна адкупіцца
Ад мук сумлення. «Годзе ныць, Віктор»,—
Шапчу, а ў сэрцы пуста. Я — званіца
Нямая. Языкі званам віхор
Павыдзіраў. Я — абабраны двор,
Пастух без пугі, посуд без палуды.
Заместа чарады, ля ачага
Сямейнага пасу свае пакуты.
А нехта кайданы там, дзе тайга,
Пасе i двор мой на Беразіне,
Што я прадаў, каб вольным быць, кляне...
Як свішча сівер у ягоных словах!

Р а г н е д а

Беразіна!.. Мы страцілі, на жаль,
Не грошы — тры вярсты бароў сасновых
I больш чым тры вярсты нястрымных хваль.

С т а р ж ы ц к і

Гісторыя!.. Патокам дзён імклівых
Яна падобна сёння на раку —
Імчыць, нас пакідаючы ўбаку,
Ад нас хавае твар у неўрадлівых
Сялянскіх нівах... Некалі была
Пакорлівай, цяпер грыміць: скарыся!..
Адзін свой двор я сам аддаў Марысі,
Другі — турма гвалтоўна адняла,
Не зняўшы з твару марадзёрскай маскі.
Як не было маёнткаў — двух'з пяці!

Р а г н е д а

Жыццё пражыць — не поле перайсці.

С т а р ж ы ц к і

Яшчэ не ўсё. З чыёй, Рагнеда, ласкі
Цураюцца, як чорнае чумы —
Так, так! — знаёмыя майго парогa?

Р а г н е д а

Баяцца крат. Тут дзіўнага нічога
Няма.

С т а р ж ы ц к i
Яшчэ не ўсё. Калі з турмы
Выходзіў я, рукамі капітана,
Гісторыя свой ліст перадала
На подпіс мне. Аж белы свет імгла
Ахутала! Чытай жа. Рана, рана
Нам баляваць. (Перадае ліст.) Уважліва чытай.

Р а г н е д а

Ты падпісаць павінен адрачэнне
Ад мяцяжу? Для друку?

С т а р ж ы ц к і

Мне сумленне
Не дазваляе цераз ганьбы край
Пераступіць. Лепш ланцугом па бруку
Звінець, чым бачыць сорам свой у друку.
Што скажуць людзі?

Р а г н е д а

Праўда. Божа мой,
Што скажуць тут? Што скажуць за мяжой?
Прыкінься хворым. ( Вяртае ліст.)
Можа, ўсё тым часам
Міне.

С т а р ж ы ц к і

Сягоння зойдуць за адказам.

Р а г н е д а

Твой следчы?

С т а р ж ы ц к і

Іншы распарадчык лёсаў.
Ад Мураўёва.

Р а г н е д а

Хто?

С т а р ж ы ц к i

Палкоўнік Лосеў.

С л у г а

(уваходзячы)
Да вас!

С т а р ж ы ц к i

Ну вось!

С л у г а

Купец... Па важнай справе.
Р а г н е д а , прыбраўшы з крэсла вязанне,
ідзе ў суседні пакой.

С т а р ж ы ц к і

Ты б мог сказаць: — Няма гаспадара...
Ён — захварэў.

С л у г а

Не сцяміў.

С т а р ж ы ц к i

А пара.
С л у г а выходзіць,
прапускаючы ў кабінет Каліноўскага.

К а л і н о ў с к і

Граф, бачу, не чакаў. Я — па аб'яве
Аб продажы Бабруйскага двара.

С т а р ж ы ц к і

(Разгублена.)
Двор куплены... Атрыманы задатак...
Сем тысяч.

К а л і н о ў с к і

Усяго? Куш не вялік.
Мне трэба больш.

С т а р ж ы ц к i

Чарноцкі — рабаўнік?
Забаўна.

К а л і н о ў с к і

Прыкусіце, граф, язык.

С т а р ж ы ц к i

Не разумею.

К а л і н о ў с к і

Я прыйшоў падатак
Рэвалюцыйны з пана спаганяць.

С т а р ж ы ц к і

Не разумею... Цішыня ды гладзь
На моры. Улягліся хваляванні
Мінулыя, а новых — не відно.

К а л і н о ў с к і

Яшчэ судно не канула на дно,
А ўжо з яго ўцякаюць спадзяванні,
Як пацукі, трымаючы ў зубах
Паперачкі свае аб пакаянні,
Прашэнні аб не гучных ланцугах.
А ці не так i графа спадзяванне
За стырнавога быць на караблі
Не здзейснена?.. Французы, англічане
Надзей не апраўдалі. Падвялі.