Борис Огнев - Светильник жизни

Ты не адзін, запомні гэта, князь» —
Сказаўшы так, сын Ізяслаў маўчаў,
І загадаў Уладзімір адаслаць
Рагнеду з сынам, горад збудаваў.

Вось так народ, як вуснамі хлапчук,
Перадаваў гісторыю нашчадкам,
Аб тым, як кроўю бараніў свій луг,
Аб тым, як глебу бараніў ён матку.

Аб тым, як кроў на сэрцы запяклася,
Калі стаялі ворагі ў нас,
І як Радзіма дужа ўзнялася,
Калі яшчэ пайшоў наперад час.

Наступны слаўны князь быў Усяслаў,
Аб ім хадзіла шмат легенд, паданняў,
Казалі: быццам месяц наступаў,
А князь быў ваўкалак – нячыста зданне.

Князь у ваўка ператвараўся ўноч,
І бегаць мог амаль па ўсёй Радзіме,
Сваім вайскам стараўся ён падмоч,
Выведваў тайны ворагаў адзіны.

Ён быў вялікі ваявода, слаўны,
Усе ворагі баяліся яго,
Ён Полацкам валодаў паўнапраўна,
На мэце ў яго было адно:

Хацеў ён дужа край свій узвядічыць,
Хацеў, каб не кранаў ніхто Радзіму,
Хацеў ён плошчу княства павялічыць,
Было каб што сынам сваім пакінуць.

Аднойчы адбылася жорстка бітва
Паміж вайскамі кіеўскіх князёў
І войскам Усяслава на Нямізе,
Там горы састаўляліся з галоў.

Але над Усяславам перамогу
Не атрымалі ворагі ў той час,
Ісці прыйшлося ім на перамову,
І там ужо, на беразе Дняпра

Яны ўзялі кенязя Усяслава
І пасадзілі ў Кіеў у турму,
Яго ж вялікая народная павага…
Народ жа ласку аказаў яму.

І вызвалілі князя Усяслава,
І абвясцілі князем кіеўскім яго,
Ён перамог сваёю чыста славай,
Павагу меў народа ён свайго.

А каб пачуць любоў усяго народа,
Дык трэба не мячом сячы ўдала,
А трэба чалавека і прыроду
Любіць і паважаць – таго нямала.

Такім жа быў і Вітаўт – слаўны воін,
Ён княжыў не над Полацкам і Менскам,
А меў уладу раз у дзесяць болей —
Ад мора Чорнага да самага Смаленска.

Вялікая была яго дзяржава,
Ад мора і да мора яе межы,
І буйную дзяржава мела славу,
І войска моцнае сябе сцярэгчы.

Але не войскам паважаны Вітаўт
Здабыў сябе павагу ў народзе,
А тым, што меў любоў ён да Радзімы,
Што шчасце бачыў у адной прыродзе.

І тым яшчэ, што моцных шанаваў,
Што баязлівых люта ненавідзеў,
Што хабар ён казніў і выразаў,
І верыў, што дабро хутчэй узыдзе!

І гэта прыклад для ўсіх князёў,
І тых, хто хоча росквіту дзяржавы:
Не трэба дзеля гэтага ліць кроў,
І чорную сябе знаходзіць славу!

А трэба ўзяцца ўсім за галаву,
Падумаць аб усім гэтым сур’ёзна,
Каб голас продкаў чулі наяву
І думалі над ім, пакукль не позна!

Але не толькі моцнымі князямі
Радзіма вельмі ганарыцца сёння,
Але і мудрацамі, песнярамі,
Што славяць прыгажосць прыроды ўлоння.

Таксама ганарыцца яна тымі,
Хто нёс асвету, мудрасць у народ —
Кірыла Тураўскі, святая Ефрасіння,
І ўвесь вялікі наш мастацкі род.

Але асобы гонар састаўляе
Францыск Скарына, наш першадрукар,
Асветай ён Радзіму праслаўляе,
Ён роднай мовы слаўны уладар.

Перакладаў Святое ён Пісанне,
Каб мудрасць веку пранясці да нас,
І ў гэтым выражаецца пазнанне,
На гэта траціў ён вялікі час.

Пазнаў ён сэнс жыцця неверагодны
Ў тым, што трэба людзям памагаць,
І дабрынёй кранаў ён дух народны,
Каб родны кут любоўю ўшанаваць!

У спадчыну дзве кнігі ён пакінуў,
Да Бібліі прамовы, пасляслоўі…
У іх жыццёвую навуку ўкінуў
Без пафасу таго і мнагаслоўяў.

Не дарам кажуць: тое, што кідаеш
Ты за сабою з нейкім пачуццём,
Перад сабою хутка падымаеш —
То не трапляе проста ў небыццё.

Але ўсё шляхецкае саслоўе
Не прыняло ніяк таго казання,
Як ні кажы прыгожа ім выслоўі,
Яны ўсё пушчаюць у апраўданне.

Яны Радзіму прамянялі хутка
На вольнасці шляхецкія адны,
І гутарка была між німі чутна:
Па-польску гаварылі ўсе яны.

За тое, што забылі сваю мову,
За тое, што аслабілі Радзіму,
Павінны былі ўсе прыняць умову
Падзелаў Польшчы, любай ім краіны.

Як ні стараўся аднавіць Радзіму
Пан патрыёт, але не ўдалося.
Была тым часам страчана гадзіна,
На месцы ўсё вярнуць не давялося.