Уладзімір Някляеў - Паэмы

Сорак шосты.
Даспявае жыта.
Час вялікіх спраў —
не да малых!..

Нават чарку кінуў недапітай
Схаршыня на хрэсьбінах маіх.

Старшыня — начальнік адмысловы.
Франтавік.
Герой.
Гвардзеец.
Франт.
Казыраў ён нетутэйшым словам
«Факт» —
I парыпваў кабурою новай,
Медалямі, слепячы, звінеў...

Ён сказаў на хрэсьбінах прамову.
Вось што я з прамовы зразумеў:

Факт,
Што набірае моц Радзіма.
Факт,
Што ў нашых ворагаў інфаркт.
Факт,
Што жыта сёлета ўрадзіла.
Нарадзіўся я — таксама
Факт.

Факт яшчэ, што банда паліцаяў
Не дабіта ў Суцькаўскім бары...

«Ды пра паліцаяў — абяцаю»,—
Шчоўкнуў старшыня па кабуры.

Той парою
Шчоўкалі заўзята...

6

Ноччу бралі Кабянка Ігната,
Першага бандыта на раён.
Узялі. Вяскоўцам паказалі.
— Ён? — спыталі.
— Гэты,— адказалі.
А сівы Стапуль сказаў:
— Не ён.

7

Трох красунь-нявестак Стапулёвых
На суках таполевых, вясновых
Весела
Ігнат павесіў быў:
Першую — бо мела кроў чужую,
Бо хавала першую —
другую,
Трэцюю...—
Бо троіцу любіў.

З імі побач, на суках кляновых
Трох сыноў-асілкаў Стапулёвых
Кабянкова банда падняла:
Першага — бо выкраў вартавога,
Бо не выдаў першага —
другога,
Трэцяга...—
Каб троіца была.

Тры начы і дні гайдаў іх вецер...

8

Ці на вецці ружавее квецень,
Ці лісты асеннія ляцяць,—
Гэтыя тры клёны,
Тры таполі
Дзень і ноч на Стапулёвым полі
Шэпчуцца,
Калышуцца,
Шумяць.

9

А Стапуль сваё:
— Не ён. Не гэты.

10

Сорак шосты.
На зыходзе лета.
Сад. Калыска. Вечар.
Ля вулля
Падаюць самлелыя ранеты.

Роіцца натоўп ля сельсавета.
Суд сягоння.
Судзяць Стапуля.

Суд у фрэнчах.
Хросны мой за сведку.
Ён суду паказвае даведку
З дзірачкай ад кулі на ражку.
Холадна ў прасцяг глядзіць ахова.
Кожнае тут сказанае слова
З хаты ў хату йдзе па ланцужку.

11
СУД

Прагакольны запіс
Хросны (то запнецца, то саб'ецца): [3] Заўвага судовага сакратара
— Па законах новых, па савецкіх
Я панёс малога ў сельсавет.

Г о л а с
Мог і без малога.

X р о с н ы
Дык не ведаў.
Думаў, як хрысціць...

С у д
Адзін?

X р о с н ы
З суседам.

С у д
Стась Стапуль сваяк вам?

X р о с н ы
Так, сусед.

С у д
Дык сусед або сваяк?

Г о л а с
Суседзі.

Х р о с н ы
Старшыні няма.
«Чакайце, едзе...»
А ў мяне і час быў, як знарок.
Ну, сядзім.
Чакаем. Словы доім...

С у д
Што?

X р о с н ы
Гамонім. Уваходзяць двое:
Старшыня і гэны...
Кабянок.

С у д
Без канвою?

X р о с н ы
Той пасля заскочыў.
Старшыня счарнелы —
нават вочы
Быццам з галавешкамі на дне.
Кажа: «Факт. Пазналі гада дома».
Я кажу: «Дык чалавек вядомы».
А Стапуль як ёсць упёрся:
«Не».
Старшыня ўдыбкі — і на старога:
«Пакажы мне Кабянка другога!
Ворага шкадуеш, маць тваю!..»

С у д
Далікатней...
Тут жанчыны, дзеці.

С т а п у л ь
Прызнаю ўсё існае на свеце.
У звярах людзей не прызнаю.

X р о с н ы
От, сказаў ён так — і я паверыў.

С у д
Дзе Стапуль сякеру ўзяў?

X р о с н ы
Сякеру?..
Каля печы, мусіць... Каля дроў.

Г о л а с
Сам прынёс!
Якія летам дровы!

X р о с н ы
Кабянок жа гэны — звер здаровы.

С т а п у л ь
Без сякеры нельга ля звяроў.

С у д
Так. Далей?

X р о с н ы
Ён кінуўся на Гната.

С у д
Хто?

X р о с н ы
Стапуль.

С у д
А вы?

X р о с н ы
Я вінаваты.
За руку схапіў:
«Чакай, сусед!»
Старшыня адразу з пісталетам;
Кабянок — убок,
і скок... і гэта:
Выбіў старшынёвы пісталет.
З крыку і дзіця загаласіла.
Кабянок, нячыстая ён сіла,
Цэліцца ў яго:
«Хто зробіць крок...»
Я яму: «Ігнат, пабойся бога...»
Старшыня загарадзіў малога.
Кабянок націснуў на курок.
I тады Стапуль яго
сякерай...
Тут ужо набеглі...
Насцеж дзверы...
Выскачыў з малым я —
ледзь стаю...