Уладзімір Някляеў: Паэмы

БЕРКАКІТ

Да пары, калі маманты вымерлі,
З глыбіні,
Праламаўшы граніт,
На паверхню рвануўся — і вынырнуў
Вугальны кіт
Беркакіт.

Доўга-доўга ляжаў ён, скуты
Зашарэлай лядоўняй-зямлёй.
На яго глядзелі якуты
I здзіўляліся: ой-ёй-ёй!..

А пасля
ля кастра пячорнага
Быў прыдуманы сказ такі:
Каб злавіць гэту рыбу чорную,
Апантаныя, з неба зорнага
Сыдуць волаты-рыбакі...

I яны прыйшлі, апантаныя
Ўтаймавальнікі мерзлаты,—
Узнялася
зямля
фантанамі,
Нібы ў нетрах,
Неўтаймаваныя,
Выгіналі хрыбты
Кіты.

Захісталіся долы ўздыблена,
Чэзлі скалы ў сляпым агні.
Біла доўгім хвастом,
Як рыбіна,
Рэха гулкае ў глыбіні.

...Слухаў рэха ссівелы Берка.
Бачыў: смерч над сопкамі рос.
I сказаў якут:
«Для праверкі
Пакажыце вы мне паперку.
Я не веру, што вы з нябёс.

Ваша сіла — жалезная, злая.
Не пра гэткую
Продкаў сказ.
Я, нашчадак шамана Баркая,
Не пазнаў вас. Не ведаю вас.
Што шукаеце? Што вам трэба?..»
Выйшаў Лебедзеў [2] Касманаўт Валянцін Лебедзеў быў на БАМе са студэнцкім будаўнічым атрадам МАІ. ,
Сын нябёс:
«Я нядаўна вярнуўся з неба.
Вось і зорку адтуль прынёс».

Берка зорку крануў асцярожна,
Пыхнуў люлькай:
«Кажы далей...»

«Неба зорнае вельмі прыгожае.
А зямля прыгажэй.
Даражэй яна сэрцу, ворная,
Трактарамі і танкамі змораная.
Дрэмле хлеб і жыццё ў раллі...
I шляхі нашы, трасы зорныя,
Па зямлі ідуць, па зямлі.
Вінаваты хіба араты,
Што пад плугам баліць яна?..»

Зноў якут ціха зорку пакратаў,
Пыхнуў люлькай:
«Не вінаваты...
Вось у гэтым якраз віна.
Я, нашчадак шамана Баркая,
Да нябёс не дарос... не дастаў.
Думаў: час скрозь мяне працякае...
Рыба плавае... птушка лятае...
Для чаго ўсё? — сябе я пытаў.
Дзеля хвілі, каб жыў я, Берка?..
I не мог я спаць па начах:
Гляну ў Берку, нібы ў люстэрка,
Б'юся з Беркам на кулаках.
Доўга біўся... Нарэшце дазнаўся,
Зразумеў сівой галавой:
З кім бы я за жыццё ні змагаўся —
Я адчайна змагаўся з сабой.
Сілы ў кожным з нас больш, чым даверу...
Ды з'явіліся мы на зямлі
Не душыць яе дымам шэрым,
Не на беркаўцы
золата мераць,—
А каб рыбы і птушкі жылі».

...Змоўк —
і люлькай не пыхкаў Берка.
Плыў над сопкамі дым густы.
Шаргацелі, нібы паперкі,
На паваленых дрэвах лісты.
Вечар поўніўся зорным звонам —
I здалося, бачыць зямля,
Як ляціць
Травінка зялёная
Ля касмічнага карабля.

1

Год пасляваенны. Год работны.
Шчэ з руін не выветрыўся дым,
А на танцах, звыклыя да поту,
Кірзачы і хромавыя боты
Рэжуць полькі
крокам страявым.
Год надзейны. Год пасляваенны.
Шчэ падлікі страт не паіменныя —
I маўчаць хатынскія званы,
І да мёртвых —
літара за літарай
З плачам, галашэннямі, малітвамі —
Пісьмы йдуць
На той канец
Вайны.

Год пасляваенны. Год гаротны.
Шчэ жыццё паўзводнае, паротнае,
Хлеб па картках і па картках соль,
I людзей — хоць ёсць таварыш Сталін,
Хоць перамаглі і адстаялі —
Аніяк не адпускае боль.

Ён — нібы пад рэйкамі ўзрыўчатка.

2

Касавіца.
Ліпень напачатку.
Не да святаў. Хутка час жніву.
Старшыня пахукаў на пячатку,
Пляснуў па даведцы —
I жыву.

Першы сорт. Пасляваенны выраб.
Чым прырода апраўдала выбар:
Быць
альбо не быць мне
на зямлі?
Як неверагодны выйгрыш выпаў?
Бацьку
Снайпер выбіваў — не выбіў,
Маці ў роў вялі — не давялі.
Вось з вайной
мая прамая сувязь,
Лёсаў і крыві густая сумесь,
Што праз марлю год
не працадзіць.
Памяццю сваёй
Я не свабодны:
Сутыкненне нацый і народаў
Вырашала —
быць мне ці не быць.

А душа мая
Шукала цела.

3

Быць хацела! Дыхаць ува мне!
Ля траншэй цвіла рамонкам кволенькім,
Калй дотаў стракатала конікам...—
Не! —

Новенькі,
Бліскучы,
З меткай «супер»,
Не з'явіўся — выжыў я насуперак
Вайне.

На прамежжы
Азіі з Еўропай
Як хачу
свячу ружовай попай,
Знаць не знаю пра сваё жыццё,
Крэўны сын
Някляева Пракопа,
Стасі Магер
Роднае дзіцё.

4

Трое нас.
Ніводны не забіты.

5