Сэсар Вальеха - Чорныя геральды

Гесперыды — у грэчаскай міфалогіі дочкі Атланта, якія жылі ў казачным садзе, дзе расла яблыня з залатымі пладамі. Выкраданне яблык, якія ахоўваў стогаловы дракон, адзін з подзвігаў Геракла.

Ланжынас — грэчаскі рытор (213?—273).

Чыча — самаробная кукурузная гарэлка.

Мама — тут Мама Оклё, дачка Сонца, сястра і жонка Манка-Капак, паводле інкаўскай міфалогіі.

Манка-Капак — паводле легенды, заснавальнік Інкаўскай імперыі, сталіцы Куска і дынастыі інкаў (XII ст.).

Курака (у Перу, Аргенціне, Чылі) — індзейскі правадыр.

Гуака, ці Уака — могілкі старажытных індзенцаў, курган.

Эбен — чорнае дрэва.

Тамарында — тут народная песня.

Мантылля — вялізная наплечная іспанская хустка.

Рэгент — кіраўнік царкоўнага хору.

Яраві — індзейская любоўная песня.

Паяда — імправізаваны народны спеў пад акампанемент гітары. Звычайна двое спевакоў спаборнічаюць у майстэрстве, глыбіні і прыгажосці вобразаў, думкі каля вогнішча, сам-насам або прылюдна.

...волас кідае ссівелы... — ідыёма. Плюе на ўсе, кідае тое, ад чаго волас ссівеў, і весяліцца.

Таянга — месца ў Перу.

Уайна — індзейскія скокі.

Кондар — вялікая драпежная птушка сямейства амерыканскіх грыфаў. У народнай сімволіцы звязваецца з прагай да волі.

Лазар — брат Марты і Марыі Магдалены, уваскрэшаны Хрыстом.

Курыканча — глінабітная ці каменная хата інкаў з саламяным, колеру золата дахам (куры на мове інкаў — золата).

Кена — індзейская жалейка.

Капулі — расліна з сямейства ружакветных, плады салодкія, вінаградападобныя.

...дрэва майскае... — якое юнакі і дзяўчаты ўпрыгожваюць, каб уладкаваць скокі і гулянні вокал.

Агапе — міласэрны пачастунак сярод першых хрысціян.

Дарыё, Рубэн (сапраўднае імя Фелікс Рубэн Гарсія Сарм’ента) (1867—1916) — нікарагуанскі паэт, заснавальнік лацінаамерыканскага мадэрнізму.

Алафэрн — генерал Набукаданасора, якога Юдзіф забіла, пакуль той спаў.

Асірыс — у старажытнаегіпецкай міфалогіі бог прыроды, які памірае і ўваскрасае, а таксама заступнік і суддзя нябожчыкаў.

Сарданапал — легендарны персанаж, якога класічная традыцыя лічыць каралём Асірыі. Прататып распутнага і распешчанага прынца.

Понча — самаробная індзейская апратка з воўны ў форме квадрата, якая мае прарэз усярэдзіне па дыяганалі. Апранаецца праз голаў.

Пака-пака — індзейская цягучая песня.

Маtег Dolогоза (лац.) — маці ў скрусе.

Раё — тут мянушка. Па-беларуску — Пярун.

Копас — масць у іспанскай калодзе (фігура валета на кані).

Дуранга — бакскі горад, зруйнаваны ўшчэнт нямецкімі самалетамі 31 сакавіка 1937 года.