Янка Купала - Сон на кургане

Ты зноў сюды лезеш, няшчасны!
Ха-ха-ха! вось так навала!
Напрасна, мой мілы, напрасна
Зноў цябе немач прыгнала.

Не дам я да скарбаў дастацца,
Варту я моцна трымаю;
Хто важыцца з мною змагацца —
Помач я крэпкую маю.

Ці просьбай, ці грозьбай, ці стонам
Стукнешся ў гэту мясціну —
І ўсё на загубу: не ўлезеш да скону…
Ха-ха-ха! счэзнеш скацінай…

Так ужо ёмка тапор залажыў —
Меціўся дошку сарваці, —
Бач, як бы сілы ўсе свае збыў;
Млее рука, не спазнаці.

Хаты сваёй лягчэй зрушыць звяны,
Тут не йдзе ў лік і ахвота.
Спробую толькі з другой стараны,
Мо спрытней пойдзе работа.

(Закладае тапор таксама з другога боку дошкі.)

Ну, адрывайся, пракляты запор,
До жартаваці са мною!
Сілы, больш сілы! ах, каб цябе мор!
Зноў не пакратаць рукою.

Зубамі грызі, війся ў ранах,
Сэрцам бі ў камень, як звонам,
Крывёю парог злі цагляны,
Трупам тут ляж безгалоўным,

І з свету таго выглянь марай,
Знабам аплутаўшысь дружбай —
Удар перунамі з-пад хмараў, —
Я не пакіну тут службы.

Дома ўжо нельга мне далей так жыць, —
Дом мой магілай халоднай;
Каменем поле сцюдзёным ляжыць,
Плёны змёў вецер халодны.

Марна пад кроквай ржавее каса,
Недзе ўчапіці нарога…
Толькі чырвоная ўсюды раса,
толькі к няўдачам дарога.

Гадзіны ўюцца вяроўкай ля ног,
Смокчуць кроў з жылаў піяўкі;
К Богу звярнуўся — маўчыць нема Бог,
Сцелючы ў пекле прылаўкі.

Людзі!.. Што людзі? Ці ёсць дзе між іх
Годны адзін хоць у людзі:
Мутасцю, трупам нясе ад усіх,
Пошасцей поўныя грудзі.

Ха-ха-ха! жыць табе трудна,
Цесна, хоць свет так вялікі,
Й думцы з людзямі адлюдна,
Свойскае стала ўсё дзікім.

І долю ўжо як абязвечыў, —
Скарб цябе цягне закляты.
А колькі разоў ад мяне чуў:
Лезеш і тутка здарма ты.

Вось і тапор мой. К рабоце жывей!
Скарб дастаць мушу я гэты;
Ласкай павее тады ад людзей,
Неба і цэлага свету.

Калі ж ты спагоніш ахвоту?..
Вянь павуцінай, травою;
Змяшайся з гразёю, з балотам,
Стукай аб мур галавою…

Вясёлкай табе скарб смяецца,
Вогнікам зводзе бліскучым…

(Сам мацуецца ўстаць.)

Што? Зноў табе, квольнік, здаецца,
Што сіл досыць маеш магучых,

Каб мяне тут паканаць, адалеці,
Вываліць дзверы ў замчышчы.
Не! Перш магілай на свеце
Станеш свайго пажарышча,

Пакуль сюды ўвойдзеш нязваны.
Кінь свае думкі, дзяціна.
Лепш чэрвем ад рана да рана
Ляж пад гнілою асінай.

Ха-ха-ха! і там жджы усходу,
Новага ўсходу — прынады;
Пішчы там, як каня ў пагоду,
Вый, як ваўкі на Каляды.

Мусіць, змацуе гэтая глуш.
Эх ты, мой быт чалавечы,
Ўдзержаць сякеры і то ўжо не дуж, —
Корчацца ногі і плечы.

Як бы тапор ужо толькі знайсці
Ў гэтай пустошы заломнай…
Дзе ён? Дамоў без яго ж мне не йсці…
Як жа тут цёмна, як цёмна!

(Дастае з-за пазухі смолку.)

Маю на ўсякі прыпадак з сабой
Колькі смаляных падпалак,
Толькі запалкі…
(Мацае ў кішэнях.)
Ай, Божа ты мой!
Дома забыўся запалак.

(Шукае і знаходзіць вобмацкам тапор.)

Ну, ўжо і так разачок свой знайшоў…
(Прабуе пальцам лёза.)
Толькі аб камень збіў зубы,
Што ж? Так сягоння пойдзем дамоў, —
Вытачу заўтра, мой любы.

Эх, каб яшчэ ды папробаваць раз
Гэтых струхлеўшых запораў!
Вось і напаў бы у добры мо час…
Там, эй, ня знаў бы ўжо гора.

Ты ўсё ўглядаешся ласа, —
Збыцца не можаш пакусы;
Дам я табе тут папасу,
Толькі гуляй без прымусу.

Ціха… Прыпомніў: ёсць мел у мяне.
(Знаходзіць за пазухай крэйду.)
Ўчора на мысль мне ўзляцела…
Чуў, што і поўнач тады не чапне,
Круг абвясці толькі ўмела!