Алесь Гарун - Матчын дар

У любы маеі дый косы ільняныя й вочкі нябескія,
Губкі вішнёвыя;
I шчочкі ружовыя, шыйка і ручкі, як бель лебядзіная, —
Грудкі пуховыя;
I голас у любай, як ў лесе зьвінючай, бліскучай крынічанькі
Сьпевы адвечныя;
А ўсьмешка каханай — ў зялёным аксаміце лугу мурожнага
Перлы сланечныя;
Ідзець каралеўнаю, добрай, ласкаваю, роўнай паходкаю,
Ціха ступаючы;
Заўсёды ўсьміхаецца думцы захованай, ў сэрцы мілосную
Песьню сьпяваючы;
Вяночкі штовечара ў рэчку спушчаючы, кажа: «Плывіце вы
Разам з вадзіцаю!
Скажэце каханаму: станем прад Богам мы параю шлюбнаю,
Хоць бы з грамніцамі».

А гэтак далёкая! Так яно, зорачка захаду раньняя,
Будзе і станецца.
Над нашым каханьнейкам людзі ня сільныя, леты ня ўластныя —
Хай жа мінаюцца.

Хто сказаў: «I я з народам»,
Хто зь ім поплеч стаў, як з братам,
Хто пайшоў зь ім роўным ходам
К роўным зыскам, к роўным стратам, —
З тым і я. Няхай жа ліча,
Будзе трэба — хай пакліча.

Хто ж сказаў, а потым здрадзіў,
Хто пайшоў, а потым кінуў,
Хто ў душы сумленьне згладзіў,
Ў кім апошні сорам згінуў, —
Хай дрыжыць. У дзень прысуду,
Ў страшны дзень, я сьведчыць буду!

Ідуць сабе гады, ідуць,
Бы карагод, бясконца,
Што ў небе зорачкі вядуць
Ля месяца, ля сонца.
Ідуць сабе гады, ідуць —
І чалавек за імі.
Куды цябе яны вядуць
І сьцежкамі якімі?
«Няведама мне, скуль усё і што я;
Няведама мне сама сьцежка мая,
Няведама мне, і куды я іду.
Пытаньня ня маю, ці што там знайду,
Ня ведаю жыцьцё, ці шчасьце, ці не, —
Пачалося гэта, браток, не на мне».
Ідуць гады, ідуць гады,
І зь імі ўсё на сьвеце.
Сягоньня ты, а йшлі дзяды,
А заўтра пойдуць дзеці.
Ідуць гады, і ты ідзеш
Ўздагонь за імі, зь імі.
Нашто, скажы мне, ты жывеш
І з думкамі якімі?
«З аднэю я думкай у сьвеце жыву,
Настаўнікам ўзяўшы і лес і траву,
Крыніцы, і кветкі, і цемру, і сьвет,
І месяц, і зоры, і сонца прывет.
Прысуджаны шлях свой рабі дарагім,
Красуйся на радасьць сябе і другім».

Казаў настаўнік мне (ён блізкі быў Прароку,
Які жывым узьняўся ўвыш, ў блакіт нябескіх сфер):
«Мой сын, з пачатку мы падуладны пану-Року —
У гэта вер.
Які бы крыж табе ні выпаў ў жыцьці гэтым:
Галеці век чы быць царом і царскі мець пасад,
Ў балоце бросьнеці чы йсьці к нязнаным мэтам, —
Яго загад.
I вось калі табе трываць ня хопіць змогі,
I цяжкім здасца крыж табе і доля вельмі злой,
Ня трэба, сын, шукаць лягчэйшае дарогі, —
Ідзі старой.
I мусіць час настаць: убачыш сьвет праменны, —
Ідзець ўладар адвечны твой, яго спаткай здалёк,
Узьдзеўшы бітвы меч на свой паяс раменны.
I скажа Рок:
«Ідзі хутчэй, слуга! Спавіты сьвет маркотай,
Ў ім крыўды легіён забраў зямлі апошню чвэрць,
Нясі ж свой праўдзе меч. — Мой сын! ідзі з ахвотай
На чэсьць і сьмерць».

Дзіўлюся я на зьзяньне ясных зораў, —
I сумна-сумна так, што я ня разам зь імі,
Што жыць ня лёс мне ў вышыне нагорнай
I сьцежкамі хадзіць па небе залатымі.

Сярод нязнаных мне, ня бачаных прастораў
Раўнінай той, што зьвецца Бесканечнасьць,
Я лётаў думкаю б і воляй непакорнай
I, можа б, там пазнаў цябе, Адвечнасьць.

Дзіўлюся я на зораў ясных зьзяньне,
На сьцежкі іх, ўсё тыя ж, як прад векам,
I сумна гэтак мне, і родзіць сум пытаньне:
Нашто пачаўся я ад Бога — чалавекам?

Як ліст вярбінкі маладой,
Што вецер злосны адарваў
I кінуў ў рэчку і з вадой
У даль няведаму пагнаў, —
Плыву сабе. Рака мая — жыцьцё,
Па ёй плывуць і кветкі і сьмяцьцё.
Я раз спытаўся у вады:
— Скажы, адкуль ты прыцякла?
Яна сказала: — З-пад грады
Каменных гораў уцякла.
— Куды ж бяжыш? — Цяпер бягу над спад
У мора сіняе. — А вернесься назад?

— Над мной закон — колазварот.
Плыву я з мора ў акіян
I стуль зьбіраюсь ў паварот,
Калі узьнімецца туман
I ўзьляжа ноч. Лячу хутчэй тагды,
Цячы ракой з-пад горнае грады.

Як ліст вярбінкі маладой,
Што вецер злосны адарваў,
I я плыву сваёй ракой,
Жыцьцём якую хтось назваў.
Нясець яна і кветкі і сьмяцьцё…
А ты ж скажы, ці вернесься, жыцьцё?

Дзіцятка малое у жыцьце прыйшло.
Спытаўся яго я: — А дзе ж ты было?
Скажы мне, пісклятка, ў якіх гарадох?
Скажы мне, дзіцятка, ў далёкіх краёх?
Скажы, анялятка, ці доўга блукаў?
Скажы мне, ягнятка, каго ты спаткаў?
Скажы мне, малое, ці быў ты ў раю?
Скажы, залатое, ці долю сваю
У Эдэме ўбачыў, спаткаў, палюбіў
Ці што, неабачны, благога зрабіў?
Напрыкрыўся ў небе? Ці сум сустрачаў
Па іншаму жыцьці, што гэтта пачаў?
Скажы мне, малое! Хачу я пазнаць,
А дай, залатое, цікавасьць спагнаць.