Анатоль Сыс - Пан Лес

А нада мной сыпун шапоча:
ты ж піць хацеў, дык пі мяне…
I мурашамі лезе ў вочы,
шыпіць, як гадзіна ў гайне.

Даволі, злодзей, я ўжо сыты,
ну як паклікаць мне сьвятло,
ты ж голас, як агонь, засыпаў,
ты ж позірк мой зачмурыў тхлом.

А там, за сьненьнем, вырай сонцаў
губляе пёрачкі ў Дняпро,
і вочы маміны бясконца
выглядваюць мяне ў вакно.

Я наталюся, акрыяю,
адрыну чорныя глыжы
і сам расою запалаю
на руні роднае мяжы.

Жыў калісьці на Палесьсі
майстра адмысловы,
ён ствараў званы, як песьні,
ён вучыў іх словам.

I яго званы, бы людзі
крывіцкага роду,
не хавалі медны грудзі
за сваім народам.

Біў пярун па тых званіцах,
што натоўп склікалі,
ды ад лёсу адхрысьціцца
людзі не жадалі.

А званы нясьлі па вёсках
ад Дняпра да Буга
словы волі, голас боскі:
Дзіда! Меч! Кальчуга!

Куды вядзе мяне дарога?
Каго спытаць пра гэты шлях?
Хіба што званара старога,
ён будзіць нашых продкаў прах,

ён атрасае гучным звонам
расу ў краіне верасоў,
і перад гэтым цуда-громам
капелюхі ляцяць з галоў,

капелюхі ляцяць далоў,
калі званар, як птах магутны,
нібыта крыльлем, да званоў
рукамі і душой прыкуты.

Куды вядзе мяне дарога,
я ведаю, каго спытаць,
ісьці нямала і нямнога,
ісьці — пакуль званы зьвіняць.

Так, будзе цяжка, пеклам здасца
бальшак да ісьцінаў зямных,
здалець яго — такая ж праца,
як з чорнай медзі ліць званы.

Беспрытульная птушка прыстанку ў аблоках шукае,
на убогай зямлі ёй нябесных вятроў не стае,
сьпее ў небе маланка, і скроні мае адчуваюць,
як сьмяротным агнём наліваюцца вены яе.
I аднойчы сябрам я скажу, што ідзе навальніца,
абдыму іх, адзіных, і скронь прытулю да грудзей,
і так блізка ля скроні іх сэрца жыцьцём будуць біцца…
Толькі я з навальніцай пайду ў іншы сьвет ад людзей.
Гэта лёс. Вы ня верце, што гэта стыхія,
пэўна ж, трэба камусьці вось так расказаць пра жывых,
каб пачулі глухія, відушчымі сталі сьляпыя
дый убачылі — зоркі ўзыходзяць таксама й для іх.
Вось і ўсё — маланка ля скроні шугае.
Перадайце наступніку: хай у народзе сваім
праз стагодзьдзе зімы, на Сьвята, мой твар адшукае,
і мы — вочы у вочы, шчасьлівыя — стрэнемся зь ім!

Дваццаць рэчак —
дваццаць стагодзьдзяў —
шукаюць свайго акіяна,
зьбіраюць у рэчвы
вякоў разводзьдзі
ад самых часоў Траяна.

Замест маякоў — берагі ў бажніцах
ды ў зыркіх вагнёх Купальля,
і поўня княжною ў ваду глядзіцца
у зорных сваіх каралях.

Ці вечныя зоры?
Ці вечныя рэчкі?
Ці вечныя мае словы?
Сьціхотна у сьвеце.
Бажніцы, як сьвечкі
у Бога… у Бога ў галовах.

Злачынцы брыдуць на споведзь,
як коней, вядуць грахі,
між імі нямая повязь —
ня вырваць аброць з рукі…

А з вуснаў ня вырваць слова. —
Ну што ж вы, прыйшлі маўчаць?
Здыміце хоць шапкі з галоваў,
Ня бачыце — сьвечкі гараць!

То вашых ахвяраў душы…
Замрыце! Бо нават рух
сьвятло іх навек патушыць,
і ў цемрыве зьнікне дух.

Маўчыце! Запозна кленчыць.
…Сьвяты — для сьвятых абраз…
Ідзіце! Ахвяры енчаць —
балюча ім бачыць вас.

На скрыжаваньні сьцяжын
воўчых і чалавечых
крывёй набрыняў бурштын
і лютасьцю сярэднявечча,

і смокчуць бурштын смаўжы,
каўтаюць смаўжоў гадзюкі,
аб косткі каля сьцяжын
гайвораны гойстраць дзюбкі.

Адсечаная галава —
пакоціцца долу поўня,
ваўкоў прывядзе сава,
ахрышчаная Ваўкоўняй.