Анатоль Сыс - Пан Лес

Але балючай за ўсё зямлі, як той маці
за самае пакутнае дзіцятка.

Знайшлі пацір, сьлязамі поўны,
ніхто ня ведае — чыймі.
Сярэбранае ў срэбным —
поўню
пакутнік нейкі расчыніў.

Ад зла, спакус, грахоў замову
гугнявіў голас за сьцяной…
Знайшлі на дне паціра слова,
з малітвы выпала яно.

КАХАЮ —
вочы прачыталі,
КАХАЮ —
вусны прашапталі,
КАХАЮ —
душы прастагналі,
КАХАЮ —
людзі закрычалі.

Каго?

Паэт сказаў: Айчыну!
Жаўнер: дзяўчыну!
Хтось: сябе!
I сталі дружна,
шчыра, шчыльна,
як на касьбе ці на сяўбе.

А ён канчаўся у зьнямозе —
ніхто яго не пакахаў,
з паціра выплюхнулі сьлёзы,
і налілі праз край віна,

і сталі дружна, шчыра, шчыльна,
як на касьбе ці на сяўбе,
паэт сказаў: п’ем за Айчыну!
I кожны выпіў — за сябе…

Ляцелі ў вырай ветракі,
гублялі клёпку, быццам пёры,
я чуў, як тыя ветракі
ляцелі, думалі пра мора.

Я чуў, бо ўгледзець іх ня змог —
гняло мяне цямрэчай неба,
я чуў, а сам, як той мурог,
туліўся думамі да глебы:

куды мне ў вырай, мурашу,
мой дом урос па пахі ў поле,
я неба ў Бога не прашу,
я не прашу птушынай долі,

цяпер мне сумна паглядаць
на ветракі паміж аблокаў
і чуць, як крылы іх рыпяць
і дахі слуцкага барока.

Калі ж такі надыдзе дзень —
па небе сум
адросьціць крылы,
і палячу я да людзей
за моры, горы, небасхілы,

няхай сустрэнуцца тагды
мне ветракі сярод пуціны
і скажуць: «Хлопча, нікуды
вядзе дарога ад Айчыны».

Ніхто ня мае права жыць з Паэтам,
кахаць, пакутаваць і раўнаваць яго,
ня тыя дні, калі б ён дбаў пра гэта,
ня той напой, які б ён піў нагбом.

Ніхто ня мае права мець Паэта,
рабіць яго паяцам пры двары,
таму што гэта… ды таму, што гэта —
народа і паэзіі падрыў.

Ніхто ня мае права біць Паэта,
ён нават сам ня вольны над сабой,
магчыма, ён адзіны на паўсьвета,
а вы за ім нібыта за гарой.

Паэт ня мае права быць паэтам
цнатлівае і чыстае красы,
калі ў айчыне загніваюць рэкі
і засыхаюць на вачох лясы.

вырасьце трава
і траву адшукае раса

вырасьцем мы
і нас адшукаюць сьлёзы
цярновыя і палыновыя
самотныя і радасныя
цёплыя і сьцюдзёныя

і празь сьлёзы мы ўбачым сьвет
белы і чорны
зямны і нябесны
шчасьлівы і пякельны

але вырасьце зноўку раса
і траву адшукае раса

і вырастуць нашы дзеці

Мае згрызоты зьбіваюцца ў клубкі як вужакі
і я — уладар гэнага паганага кодлішча —
бы цмок па адной вышмыргваю вужак з клубка
і адпускаю да людзей а тыя не зважаючы
на бяскрыўдныя жоўтыя вушкі прымаюць
іх за гадзюк а мяне за сапраўднага цмока
і ў гэты час я сапраўды пачуваюся цмокам
такой надчалавечай істотай
бо я пад панцырам бо я страшны
і толькі самая звычайная бестурботная
раніца сонцам і сьвятлом змывае зь мяне
гадаў бруд і я бягу і шукаю людзей і тлумачу
што вужакі добрыя і разумныя істоткі
і што яны не вінаватыя ў сваім падабенстве
на гадзюк што іх можна пазнаць
па залатой кароне

а людзі разгубленыя ўглядаюцца ў мае вушы
а мне ў адчаі здаецца
што яны ўглядаюцца ў мае рогі
і тады ўсе мае душэўныя болькі
як бяздомныя чорныя галубы каля
цёплага коміна туляцца да адзінага чалавека
які любіць мяне — вужаку з залатой каронай.

Не ў званы б’юць…
Б’юць званы.
Языкі ім вырвалі.
Птах па-воўчаму завыў,
як вярнуўся з выраю,
як убачыў гэткі зьдзек
над братамі роднымі,
плакаў, быццам чалавек,
і кружляў над Гродняю.

Нарадзіўся птах і жыў,
разьдзяліць каб муку
з тым, хто сьмягнуў на крыжы,
хто канаў на бруку,

нарадзіўся птах і жыў
неўпрыкмет, як рэха,
на мяжы і на глыжы,
на сялянскіх стрэхах.

Паляўнічы не чапаў
яго сьветлай песьні,
вецер пёры не шчапаў,
аднак і ня песьціў,

жыў пад кронаю зямлі,
па зямных законах:
што шапталі карані —
паўтарала крона.