Янка Купала - Шляхам жыцьця

I ў душы, хоць плач, як нудна,
Гэтак цёмна, як і ў хаце;
Ой, як нудна! Сказаць трудна…
Галасіў бы, слаў пракляцьці.

Галасіў бы, як галосе
Вецер гэты, восень гэта,
Каб аж рэха разьляглося,
Гэт, на цэлае паўсьвета!

Каб ляцела, не сьціхала
Па шырокаму па полю,
I ўсім чыста апявала
Маю горкую нядолю.

Дзе ты схавалася, яснае сонца,
Ясныя летнія дні дзе падзеліся? —
Сьцюжа гуляе па роднай старонцы,
Зімнія песьні расьпеліся.

Стогнуць мяцеліцы грозныя ў полі,
Ціснуцца думы пра шчасьце былое,
Сэрца лядзеніцца з жалю, зь нядолі —
Беднае сэрца людское.

Беднае, беднае… Колькі мучэньня
Быт чалавечы табе пасылае!..
Ох, каб не сэрца, было бы сьлёз меней, —
Шчасьліў, хто сэрца ня мае.

Ў думах нявесела,
Сэрца сьціскаецца;
Цёмная, золкая
Восень збліжаецца.

Неба пакрылася
Мглою, туманамі,
Галкі узносяцца
Па-над курганамі.

Поле шырокае
Пусткай абселася,
Дуброва шумная
Зь лісьцяў разьдзелася.

Імжыць сьцюдзёністы
Дождж над зямелькаю,
Сьвет пакрываючы
Жаласьцю нейкаю.

Людзі у курныя
Хаткі пакрыліся, —
Радасьць мінулася,
Песьні забыліся.

Бабка старэнькая,
Зможана мукамі,
Казкі даўнейшыя
Шэпча з унукамі.

Віхар у коміне
Жудка заносіцца,
То як бы жаліцца,
То ў хату просіцца.

Ў думах нявесела,
Сэрца сьціскаецца;
Цёмная, золкая
Восень збліжаецца.

Вось і па леце… Няма яснай гожасьці;
Восень запела пагудку сваю;
Нудна, жаль нейкі адцьвіўшай прыгожасьці,
Гіне ахвота к пацехам, к жыцьцю.

Вока не пасьвіцца зеленяй, коласам,
Сэрцу раздольля, прывольля няма;
Вецер заводзіць нябожчыцкім голасам,
Вые, рагоча, як ведзьма сама.

Лісьце струпеўшае з дрэў асыпаецца,
Веткі шкілетамі сталі бязь іх,
Воўчыя зрэнкі між пнёў палыскаюцца,
Птушчын і лопат, і шчэбет заціх.

Неба адзелася цёмнымі хмарамі,
Сыпе сьцюдзёнай слатою, дажджом;
Жоравы, гусі лятуць над папарамі…
Цёмна, пагібельна, сьлёзна кругом.

Штосьці трывожнае, зло-непрыхільнае
Сунецца з гэтай мярцьвячай глушы…
Восень панурая, восень магільная!
Страшна ты чуткаму сэрцу, душы.

Было цёпла. У ваконцы
Заглядала ясна сонца.
Аж, ні села і ні пала,
Зіма зь сьнегам загуляла!

Усю нашую старонку
Спавіла, як у пялёнку, —
Няма траўкі, няма кветак,
Пуста гэтак, мёртва гэтак!

Сьціхла рэчка, як забіта,
Пад шкляною лёду плітай;
Лес пашумам не гамоніць,
Птушак песьнямі ня звоніць.

Век халодны без адмены,
Мароз стукае у сьцены,
А ад сьнегу днём і ночай
Іскры сыплюцца у вочы.

Скрыпяць санкі на марозе
Па высьлізьганай дарозе…
Эй, каб шчаснай больш часінкі,
Вось бы зьлётаў да дзяўчынкі!..

Залягла, як пасьцель,
Лебядзіная бель
На загон, на курган.
І кажан, і груган
Занямеў не на сьмех:
Гэта сьнег, толькі сьнег…

За старухай-зямлёй
Ты пасьцель, дружа мой,
Узваліў на душу,
Як бы крыж на мяжу,
I ўжо рад не на сьмех:
Гэта сьнег, толькі сьнег…

Думкі, сэрца, паглёд
Абліў лёд, скаваў лёд.
Так спавіў, спавіў сам,
Каб лягчэй было там,
Дзе жыцьцё не на сьмех:
Гэта сьнег, толькі сьнег…

Ты і жыў, і любіў,
Ты ня ўмёр — і забыў,
Каб нічога ня дбаць,
Сьмела ўдаль паглядаць,
Быць самым не на сьмех…
Гэта сьнег, толькі сьнег…

Хтось — сваяк, не сваяк —
Як жыў, скончыўся так.
Прагудзеў поп і звон,
Ідзі з памяці вон:
Бой за хлеб не на сьмех!
Гэта сьнег, толькі сьнег…

Мо' і лёгкія дні…
Не зачэпяць ані
Ні бяда, ні нуда,
Ні агонь, ні вада…
Само шчасьце, сам сьмех!
Гэта сьнег, толькі сьнег…

З зорак усходніх, заходніх, з бліскучай
маланкі выткаў бы шаты,
З сонца і кветак-пралесак карону —
вяночак зьвіў бы табе я.

З пальмаў, з цыпрысаў сьвятліцу ў цьвітучай,
цяністай строіў бы кнеі;
Воблачак зьняў бы на трон зь небасклону,
з-пад сонца пышны, багаты.