Янка Купала - Шляхам жыцьця

Чуецца музыка дзіўная
Ў повесьцях сонных імшараў…
Цешыцца явар з калінаю,
Скінуўшы зімнія чары.

За пакутнай за гарою
Ўзьнёсься явар адзінокі
I ківае галавою,
Ўсё ківае ў сьвет далёкі.

Колькі, бедны, крыўды мае?
Колькі жалю ў гальным шуме:
Хто падгледзе, ўсё згадае,
Ўсё прачуе ў соннай думе?

Смуцен явар. Змагаць-біцца
Сіл замала зь непагодай —
Па лісточку, па галінцы
Ўсё губляе з кожным годам.

Гэй, і явар жыў надзіва,
Паглядаў у сьвет з адвагай,
Быў ён князем гэтых ніваў,
На ўсім сьвеце меў павагу.

Ад узгорка да узгорка —
Ці там сонейка, ці вейка,
Ці то соладка, ці горка —
Помніць явара жалейка.

I ў дзень будні, і ў нядзелю
Ён зь людзямі са сваімі.
Колькі песень аб ім сьпелі?
Колькі ў песьнях яго імя?

Зьбеглі леты за лятамі.
Як ня нашы, нашы песьні;
I мы самі, як ня самі.
А наш явар? Аж балесьне…

За пакутнай за гарою
Плача хмурны, адзінокі
I ківае галавою,
Ўсё ківае ў сьвет далёкі…

Распусьціўшы сучча
У глухім прывольлі,
Сам адзін расьце ён
На далёкім полі.

Як цар, у кароне,
Аб нічым ня дбае,
Ці то стогне бура,
Ці віхор гуляе.

На адным ён мейсцы
Днюе і начуе;
Многа казак знае,
Многа песень чуе.

Дождж падмыў карэньне;
Ў ім дупло — як хата…
Ён стаіць і дрэмле —
Грозны, расахаты.

Стаіць вярба сухая
У полі на мяжы,
Кару з галін сьпіхае,
Галіны — як крыжы.

Ці непагадзь іх мые,
Ці сьпеката пячэ, —
Ўгару глядзяць нямыя,
Штогод нямей яшчэ.

Шчабетлівая птушка
Папеці не ляціць,
I мятлічак, і мушка
Гняздо баяцца віць.

Адно птах несьвянцоны
Спраўляе свой папас…
Падбітыя вароны
Ды груганы падчас…

А ўсесьвяточнай ночай,
Як ляжа цемната,
Ў сухой вярбе ляскоча
Асеньняя слата.

Галодны вецер сьвішча,
Шалее ў злыбядзе,
Цямняцкае ігрышча
З сухотніцай вядзе.

Праклённы хохат-рогат,
Выклічыны жуды,
I жальны ціхі ёкат
Там чуецца тады.

Ў такі час кажуць людзі
Аб той вярбе сухой:
Хай Бог судзьдзёю будзе
Над грэшнаю душой.

Калышацца сталетняя,
Шуміць на ўсе староны,
На ёй галінаў тысячы,
Лісткоў на ёй мільены.

Шпакі на ёй чырыкаюць,
I белкі часам скачуць,
I сонца дарыць сьпекамі,
I хмары дажджом плачудь.

Яна, загартаваная
Сталетняю парою,
Шуміць, заходзе ў гутарку
То зь небам, то зь зямлёю.

Дый дзіўнай мовы грушынай
Людзям не зразумеці,
Хоць мо' аб чым і радасным
Захоча ім шумеці.

Хоць будзе мо' расказываць
Аб долі, аб багацьці,
З даўнейшага, прайшоўшага
Пыл забыцьця зьмятаці…

О груша, о сталетняя,
Наўчы, што мне зрабіці,
Каб мову тваю дзіўную
Людзям пералажыці…

Там, за вёскай, у полі дзьве стаялі таполі,
Як адна, дзьве таполі стаялі,
I стагналі у полі сухавейна таполі,
Як адна, дзьве таполі стагналі.

Аб Усходзе у полі ўсё шумелі таполі,
Як адна, дзьве таполі шумелі,
I аб Захадзе ў полі лісьцьмі пелі таполі,
Як адна, дзьве таполі ўсё пелі,

Што пануюць у полі над дубамі таполі,
Як адна, дзьве таполі пануюць,
Што начуюць у полі самаўладна таполі,
Як адна, дзьве таполі начуюць…

Неба помсту у полі тут пачулі таполі,
Як адна, дзьве таполі пачулі,
I навекі у полі дзьве заснулі таполі,
Як адна, дзьве таполі заснулі.

Ці знаеш ты, дзяцюк нядбалы,
І ты, дзяўчынка дарагая,
Лес гэты цёмны, лес падгалы,
Што зь веку ў век нам байкі бае?

Цікавым вокам і душою
Шмат пераняць чаго там можна,
Як там усё само сабою
Жыве паважна, асьцярожна.

Там зьвер туды-сюды шнуруе,
На гальлі птушка там трасецца,
Там хвойка з хвойкаю талкуе,
Як дзе кума з кумой на рэчцы.

Зімой сапе сьцюдзёнай думай,
Улетку песьняміь уп'ешся,
А ўвосень там — ах, шумы, шумы!
Ня чуй — сьлязою абліешся!

Няхай жа сьвісьне ў ім сякера:
Застогне бедны ён, застогне…
О пушча, цёмная ня ў меру,
Чыя душа з табой ня дрогне?!