Янка Купала - Шляхам жыцьця

Цёмна і хмарна, хмарна і цёмна,
Як ноч, пустынна раскінуўся бор;
Горда над нівай высіцца соннай,
Зь небам вядзе патайны разгавор.

Глуха нясуцца вольныя шумы,
Веткі касматыя гнуцца, трашчаць;
Родзяцца ў сэрцы дзіўныя думы,
Хочацца пушчу падслухаць, паняць.

Што ты, аб чым ты, бор неспакойны,
Гэткую гутарку ў шуме завёў;
Ці сваёй доляй ты недавольны,
Ці што ня так ты на сьвеце знайшоў?

Можа, ты ўбачыў сьлёзы нядолі?
Можа, дзяцей тваіх недруг пацяў?
Можа, пачуў ты звон путаў няволі?
Можа, няшчасных жыцьцё ты паняў?

А можа, вецер, што скрозь гуляе,
Што-небудзь новае збаяў табе?..
Эй, гавары ты, пушча глухая!
Слухаць прыйшоў я здалёку цябе.

Цёмна і хмарна, хмарна і цёмна,
Як ноч, пустынна раскінуўся бор;
Горда над нівай высіцца соннай,
Зь небам ён толькі вядзе разгавор!

Топчучы верас і мох
Цёмных імшараў і лоз,
Выбрыў на сонны разлог,
На аплясьнелы пакос.

Зубам ляскоча аб зуб,
Вочы палаюць агнём;
Стаў, як калода, як слуп,
Стаў і азваўся выцьцём.

Выў сярод дрэмлючых ніў,
Як бы на суд каго зваў,
Хто сатварыў, спарадзіў,
Хто узрасьціў, гадаваў.

Ноч — ён на вырай, на жыр;
Дзень — у бярлогу, як смоўж…
Пустка удоўжкі і ўшыр,
Пустка ушыркі і ўдоўж…

Выў ён, а рэха ўсё ўдаль
З рогатам дзікім плыло,
Толькі ня віўся ў ім жаль…
Рэха пракляцьце нясло.

Як зьмеркне, як ноч дзень зваюе
I зораў паявіцца знак,
Па нівах, па сёлах шнуруе
Туды і сюды ваўкалак.

У поўнач на пні і на сталі
Зьнімае, ўзьдзявае свой від;
Ня кеміць ні крыўды, ні жалю,
Ні наспаў магільных, ні пліт.

На веры людской і павазе,
Хаваны між яраў і лоз,
У кожны надворак залазе
I водзіць трусьлівасьць за нос.

Паношыцца ў кожнай прыгодзе,
Сьмяяцца ня дасьць над сабой;
Малітвы на губы наводзе,
Як лістам, трасе цемнатой.

Ці з ласкай яго, ці няласкай —
Рахунак вядзе забабон;
Складаецца казка за казкай,
Падданых зьярміў ён мільён.

Лет тысячы зьела няпамяць,
За богам узводзіцца бог,
Сто ўсьпелі праўд новых спаганіць —
Ніхто ваўкалака ня змог.

Як толькі зямля заначуе
I зорак абойдуць рады,
Па нівах, па сёлах шнуруе,
Шнуруе туды і сюды.

Ў вечным боры цемнатворы
Скачуць, плачуць, весяляцца;
Жнуць, зьбіраюць дзіва-жніва
Ў сонным полі, ў горкай долі.

Ночай ходзяць, днём заводзяць,
Твораць, мораць яснагляды;
Веюць, сеюць плесьні ў песьні
На палаці ў кволай хаце.

Як начніцы-чарналіцы,
Скрыпам, шыпам маладзяцца:
Кінем, плюнем чары-мары
На паляны нечапаны;

Над курганам незабраным
Скруты-путы разасьцелем,
Сном-травою станем, глянем
На няўлады, на пасады…

З чорным богам прад парогам
Сталі ў хвале, як кароны,
I пануюць — скачуць, плачуць
Цемнатворы ў вечным боры.

Як зайграе ў лесе хохлік, —
Замірае песень воклік;
Як зачэпіць мох і лозы, —
Аджываюць сьмех і сьлёзы…

Ў цёмным яры скачуць чары,
Кветка чахне на папары,
Лісьць трасецца на асіне,
Вогнік блукаецца сіні.

Барадой лясун ківае,
Шалы нетрай спавівае;
Ваўкалак за дамавінай
Выпаўзае на пуціну.

Ад загону усьветы
Сухалесы, пустацьветы.

Хохлік грае, ведзьма скача,
Ноч сьмяецца, сонца плача,
Толькі песень не чуваці
На стаптанай сенажаці.

У караўніцах амшалых
З галавы да ног,
Зь дзікіх багнаў, перавалаў
Выбрыў Чорны Бог.

Вызваў пошасьці, начніцы,
Цемрай зазіяў;
Тушыць новыя мглавіцы,
Тушыць новы зьяў.

Ногці смольлю разлапушыў,
Ногці-верады,
З гікам пудлівыя душы
Гоніць дзе-куды.

Цемравіца, суталока
Зьверзлася ў адно,
Лезе звага, ненарока
Ўсё на дно, на дно.

З каршунамі, з курганамі
Занялася прыць, —
Чорны Бог заняўся пламем,
Чорны Бог гарыць.

Паланейся, развугляйся,
Зьмейны Чорны Бог, —
Ты йшчэ зь Белым не зраўняўся,
Ты яго ня змог!..