Янка Купала - Шляхам жыцьця

Адна з адной рынуцца ўглыб, як магілу,
Там скруцяцца, ўзьнімуцца клубам, дугой,
Рассыплюцца пухам, расьсеюцца пылам,
Зноў выскачаць к небу гарой.

Зірнуць, зьзіхануцца, сыпнуцца на скалы,
Ўсім дантаўскім процьмам на зьдзіў,
I люнуць на волю, забыўшыся шалаў,
Плывуць паміж пустак і ніў.

Другія іх зьменяць і пеняцца ў зломе,
Адвечністым шумам калышунь прастор;
Свабодай сваёю і роднай Суомі
Сягнуць быццам хочуць да зор.

Стаіш і глядзіш на бунтоўныя воды,
І сэрца лялеецца ў сьцішнай жальбе,
Ўсё слухаеш нема, як стогнуць нягодай
Ды як бы ўсё клічуць цябе:

«Хадзі к нам, бяспутнік, кінь долю на сьвеце,
Спачын векаавечны дамо ў забыцьці;
Нязьведанай воляю будзем шумеці
І гутарку з сонцам вясьці.

Хадзі ў нашы хвалі, спаўём твае грудзі
Вадзіцай сьцюдзёнай, кіпучай, як вар;
Народ аб нас казку злажыць не забудзе,
І песьню нам зложыць пясьняр».

Так сумна на поўначы, ў Фіншчыне дзіўнай,
Ракой з вадаспадам заліўся пакат;
Вуоксаю рэчка завецца у фінаў,
Іматрай завуць вадаспад.

За хатай хата у парадак
Сядзіць адна каля адной;
Залегла вуліца сяродкам,
Будынкі збоку чарадой.

Ня год, ня два зьняла з плеч вёска, —
Дзянькоў уцёкшых знак відаць:
Мох у салому паўпіваўся,
Падпора час сьпяшыць стрымаць.

Жыцьцё у лапці абувае
Сваяк, чужынец-прайдзісьвет,
Бяда багацтву б'е паклоны,
Цямнота к знаньню зводзіць сьлед.

Вядзе вайну сьляза са сьмехам,
Дзярэцца той, а той дрыжыць,
З грахамі важыцца пакута,
У пары ноч і дзень бяжыць.

Ня знаю: шчасьце ці няшчасьце
Ўе тут спакойнае гняздо…
У вёскі гэтага спытайся, —
Маўчыць і вёска пакуль што.

Гальлё панадна разлапушыў
За хатай прадзедавай сад;
Чарэшні, яблыні і грушы
Сышліся згодліва у рад.

Ківаюць макаўкамі ўдала,
Плывуць напевы ад галін,
Як бы зь іх кожная ўзывала:
«Хадзі, бяспутнік, адпачынь!

Хадзі, усядзься каля нас ты,
Жыцьця прыгод забудзь напасьць,
Паслухай музыкі лісьцястай:
Яна табе гарт новы дасьць.

Ты многа йшоў, блудзіў ты многа, —
Жаданьня крыж ты нёс і нёс,
Аж на расстайных стаў дарогах;
Цяпер — да нас ад бур і сьлёз!..»

Так быццам вабіць сад лісткамі
Пад цень свой думку многа лет;
А думка — што? яна зь вятрамі,
Ня знай, за чым ляціць у сьвет…

Між гор — далінаю — за вёску,
Не аглядаючыся ўзвыш,
Суважна, попрасту, па-свойску
Бяжыш ты, рэчка, і бяжыш.

Падгоніш каменьчык жвіровы,
Травінку водную трасеш,
Чапаеш кораньчык альховы,
Па верху кветачку нясеш.

I лёд зімой табе ня шкодзе —
Ўсё коцішся; а цёплым днём
На бераг выглянеш разводзьдзем,
Дый посьле — зноў сваім сьлядком.

Нясецца весела вадзіца,
Мая зь ёй думка сьлед у сьлед, —
То рвецца ўдаль, то зноў баіцца.
I міл, і страшан думцы сьвет.

А рэчка як бы мне гавора:
«Аб долі хочаш знаць маей?
Я — капля ў моры; толькі ж мора
Маё ад дум тваіх сьвятлей!..»

Люблю я могілкі з каплічкай,
Прысельле насыпаў і пліт,
Дзе крыж і страшыць, і галубіць,
Сьлязой дзе кожан дол абмыт.

Сваё дзе Радаўніца сьвята
Сьпяшыць у год абходзіць раз, —
Сялян склікаючы сямейку,
Спраўляе зь сьветам тым папас.

Жывыя душ успамінаюць
Сваёй успанае радні,
Над імі жаляцца галінкі,
Нясуць былыя думцы дні…

Агул жыцьця ўсяго абыймеш,
Друзы пагод і непагод,
Зямлю і неба ў рукі возьмеш, —
У гэты край зьляціць паглёд.

I як жа міл дзірванчык цішы,
Спакою дзіўнага узгор,
Дзе не чапіў сялянства пушчы
Навейшай мудрасьці тапор!..

Песьняй вясны лебядзінаю,
Скінуўшы зімнія чары,
Шэпчуцца явар з калінаю
Ў сумнай даліне над ярам.

Лісьцікі зеленяй хваляцца
Небу панятлівай мовай:
Росамі мыюцца раніцай,
Песьцяцца сонцам паўднёвым.

Захадам модлы пакорныя
З маткай-зямлёй адпраўляюць;
Тайна у ночаньку чорную
Месяца, зор выглядаюць.

Слухаюць сьмехаў русалчыных,
Лопату крыльляў начніцы,
Ветру павеваў ап'янчаных,
Плюскату шклістай крыніцы.