Гэнры Лангфэла - Спеў аб Гаяваце

Выйшаў ён тады з засады,
I такі быў грозным выгляд
Гаяваты, што ад жаху
Марадзёры ўсе прыціхлі.
Ён бязлітасна знішчаў іх,
Забіваў па дзесяць разам,
А пасля вакол палетка
Паразвешваў іх на жэрдках,
Каб, як пудзілы, віселі
Знакам помсты і для іншых
Марадзёраў засцярогай.

Толькі Цар Груган драпежны,
Кагагі, не быў забіты
Гаяватай, ён старога
Як заложніка пакінуў.
Крумкачу звязаў ён моцна
Крылы, нібы вязню рукі,
I да вільчака вігвама
Прывязаў вяроўкай з вяза.

«Кагагі, цябе, — сказаў ён,—
Як зачыншчыка разбою,
Завадатара нападу
I абразы нечуванай,
Я заложнікам пакіну,
Каб твае сыны і ўнукі
Зналі, як сябе паводзіць!»

I на вільчаку вігвама
Ён заложніка пакінуў,
Каб сядзеў, пахмуры, злосны,
З гнеўным карканнем драпежным
Кагагі, з надзеяй марнай
Узляцець альбо сяброўскай
Дачакацца дапамогі!

Час ляцеў, і Шавандазі
Цеплынёй паўднёвай дыхаў,
I маісавае поле
Узнялося, паказала
Свету свой убор чароўны —
Стан зялёны, апярэнне,
Косы светла-залатыя
I даспелыя кіёўкі,
Што даўно з сваіх дзіцячых
Павылазілі пялюшак.

I звярталася Накоміс
Так тады да Мінегагі:
«Гэта Месяц Лістапада;
Дзікі рыс ужо сабраны
I даспеў маіс на полі;
Час уборкі надыходзіць,
Час з Мандамінам змагацца —
Зрэзаць косы, апярэнне,
Зняць убор зялёна-жоўты!»

I Накоміс пакідала
Свой вігвам з Вадой Вясёлай,
А за імі ўслед кабеты,
Юнакі, дзяўчаты выйшлі,
Па іх закліку, на поле
Ураджай збіраць багаты,
Лушчыць спелыя кіёўкі.

А пад соснамі на ўзлессі
Гуртам воіны сядзелі,
Разам з лысымі дзядамі
Люлькі ў зацені курылі.
На кабет, дзяўчат і статных
Юнакоў яны глядзелі,
Любаваліся іх працай,
Тым, як дружныя кабеты
Балбаталі, што сарокі,
Юнакі — вялі размову,
Галасістыя дзяўчаты,
Як малінаўкі, спявалі.

А траплялася дзяўчыне
Адшукаць сярод кіёвак
Пурпуровую кіёўку,
«Гляньце! — ўсе крычалі разам,—
Нэшка! Ты шчаслівай будзеш!
Нэшка! Хутка выйдзеш замуж!»
«Уг!» — дзяды суладным хорам
Адгукаліся на ўзлессі.

А здаралася кабеце,
Юнаку альбо дзяўчыне
Адшукаць крывы пачатак —
Цвілаватую кіёўку,
Як збіраліся ўсе разам
I крычалі і кульгалі,
Пераймаючы крывога
Дзеда смешную паходку,
I спявалі так: «Грабежнік,
Пэмасэд, начны грабежнік,
Вагэмін, палеткаў злодзей!»

Так спявалі, покуль нівы
Дружны смех іх не пачулі,
Покуль Цар Груган палонны,
Кагагі, не каркнуў злосна,
А на дрэвах прыдарожных
Не ўзнялі вароны вэрхал.
«Уг!» — дзяды суладным хорам
Адгукнуліся на ўзлессі.

Аб людскім жыцці кароткім
Часта думаў Гаявата,
Разважаў: «Зірні, як хутка
Забываюцца паданні,
Ваяўнічыя напады,
Паляўнічыя прыгоды,
Гінуць веды мудрых Мідаў,
Чарадзейны спрыт Вэбінаў,
Найславуцейшых прарокаў,
Джосакідаў, прадраканні.

Нібы мора, паглынае
Забыццё людзей вялікіх,
Мудрасць слоў іх не даходзіць
Да патомкаў іх далёкіх,
Да людзей, якіх чакае
Ад калыскі непрагляднасць
Дзён таемных, дзён наступных.

Ні прыкмет, ні іншых знакаў
На слупках няма магільных;
Хто пад імі, мы не знаем,
Знаем толькі — продкі нашы,
А з якога роду самі
I ад татэма якога —
Ад Арла, Бабра, Мядзведзя —
Іх паходжанне, нікому
З нас дагэтуль невядома.

Кожны дзень мы размаўляем
Між сабой, але бяссільны
Мы паслаць свой голас сябру,
Калі той ад нас далёка;
З пасланцом бы адаслалі
Мы сакрэтнае пасланне:
Пасланец не так, як трэба,
Перадаць сакрэт наш можа,
Можа выдаць нашу тайну».

Гэтак думаў Гаявата
Аб жыцці свайго народа,
Мармытаў у задуменні,
Лесам ходзячы бязлюдным.

Ён дастаў з дарожнай кайстры
Фарбы колераў усякіх,
Начарціўшы на бяросце
Безліч знакаў і малюнкаў
I фігурак таямнічых,
Але кожная фігурка
Мела сэнс і несла думку.

Гітчы Маніта, магутны
Уладар Жыцця, меў вобраз
Яйка з кропкамі-вятрамі
Па баках, што азначала:
Дух вялікі скрозь пануе.

Мітчы Маніта, драпежны
Злосці Дух, намаляваны
Быў як грозны змей, Кінэбік.
Злосці Дух — каварны, вёрткі,
Небяспечны — вось якое
Меў значэнне гэты вобраз.

Белы круг — Жыццё, а чорны—
Гэта Смерці знак жалобны;
А пасля намаляваў ён
Сонца, месяц, зоры, рэкі,
Чалавека, лес, жывёлу,