Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш, або Апошні наезд у Літве

«Як так? — Асэсар пырснуў,— сотня сот мядзведзяў!
Дык гэта, быццам, пан забіў? Што пан там збрэдзіў?»
«Паслухай, — мовіў Рэент, — тут не следства, пане,
А тут аблава! Кожны тут за сведку стане».

Дык зараз пачаліся спрэчкі і дакоры,
Хто стаў пры Рэенце, а хто пры Асасоры.
Ніхто Гервазага не ўспомніў, забягалі
З бакоў, а што было наперадзе, не зналі.
Прамовіў Войскі: «Ну цяпер хоць ёсць прычьюа,
Бо гэта ўжо не то што нейкі там зайчына,
А тут мядзведзь, тут варта змераць мэту
І дабівацца праўды, хоць і з пісталета.
Змірыць вас вельмі цяжка, дык старым звычаем,
Змагацца вам у паядынку дазваляем.
Адну я помню між суседзямі нязгоду:
Жьші ў мой час два шляхціцы старога роду
Абапал над прыгожаю ракой Вялейкай.
Адзін Дамэйкам зваўся, а другі Давэйкам,
і гэтак жа ў адну мядзведзіцу стралялі,
А потьш, так як вы цяпер, спрачацца сталі.
Уздумалі страляцца ледзь ні дула ў дула —
Праз скуру медзвядзя — так злосць іх агарнула.
Той паядьшак нашумеў даўней нямала,
Бо песні на’т спявалі пра яго, бывала.
Я секундантам быў і з самага пачатку
Глядзеў на іх, дык раскажу вам па парадку».

Але ў той момант спрэчку пагасіў Гервазы.
З увагай медзвядзя ён абышоў два разы,
Узяў цясак і пысу ім рассек надвое,
Намацаў кулю, выняў і абцёр палою,
Пасля агледзеў моўчкі, а калі праверыў,
Ці ўходзіць у патрон, і з дулам стрэльбы змерыў,
Узняўшы з куляю далонь над галавою,
Сказаў: «Вось куля, ды яна не з вашай зброі,
Панове, а з старой гарэшкаўскай куркоўкі
(I стрэльбу ўзняў уверх, спавітую ў аборкі),
Ды выстраліў не я. О, як жа хутка, смела
Там трэ’ было страляць! Аж мне ў вачах цямнела,
Бо панічы абодва ў мой напрамак беглі,
А звера кіпцюры на Графа ледзь не леглі —
Апошняга з Гарэшкаў! хоць і па кудзелі.
Ой, Божа! крыкнуў я і покуль мы глядзелі,
Ксёндз Бернардын якраз падбег на дапамогу.
Ён засароміў нас! Вось гэта ксёндз! Трывогу
Стрымоўваў я, дрыжаў, хацеў страляць, не стрэліў,
Ён стрэльбу вырваў з рук маіх, даў стрэл, пацэліў.
Між двух галоў страляць! Сто крокаў! І папасці!
Якраз у ляпу! Зубы так яму пакласці!
Паны! Даўно жыву і заяўляю смела:
Адзін мог толькі гэткім пахваліода стрэлам.
Адзін той злыдзень мог страляць вось гэткім чынам,
Той, што выстрэльваў коркі на хаду жанчынам,
Той лотра слаўны, лешп бы век мне з ім не знацца,
Той Яцак, той Вусач… Лепш з прозвішчам стрымацца.
Ды ўжо яму ганяцца за мядзведзем годзе —
Сядзіць ён у смале пякельнай, як у мёдзе.
Хвала ксяндзу! Ён двух людзей ад смерці збавіў,
А мо і трох. Я справу так сабе паставіў,
Што, каб апошняе дзіця з Гарэшкаў роду
У зубы звера трапіла, я асалоду
Знайшоў бы ў тьш, каб і мае скрышыў ён косці.
Дзе ксёндз? Трэ’ вьшіць за здароўе ягамосця».

Дарма ксяндза шукалі, ён чамусьці скрыўся.
Вядома толькі, што на момант быў з’явіўся,
Да Графа і Тадэвуша што сіл падскочыў
I, ўбачыўшы жывьші, ўзняў на неба вочы,
Падаўся ўбок і стаў шаптаць малітву ціха,
Пасля пабег праз поле, чым далей ад ліха.
Тым часам з Войскага загаду пні і сучча,
Лісты і верас пачалі скідаць да кучы.
Шугнуў агонь, падняўся дым уверх сасною
І шэрым балдахінам стаў над галавою.
Над полымем стральцы злажылі ў козлы пікі,
На іх катлы падвесілі, пад шум і крыкі.
З вазоў нясуць гародніну, муку, прыправы
І хлеб.
Суддзя куфэрак свой у гонар той аблавы
Дастаў, адкрыў, і пляшак бліснулі галовы.
Ен выняў самы большы буталь адмысловы
(Багаты падарунак ад ксяндза Рабака).
Гарэлка з Гданьска, дарагая для паляка.
«Няхай жыве! — сказаў Суддзя з паднятай чашай, —
Наш горад Гданьск, зноў быць яму ва ўладзе нашай!»
І па чарзе ўсім наліваў лікёр срабрысты.
Пакуль дно залатым не заблішчала лістам [35] У пляшках Гданьскай гарэлкі бываюць на дне лісткі золата. .

Бігос варылі ў кацялках. Сказ многаслоўны
Не перадасць той колер, пах і смак цудоўны.
Пачуе мешчанін звон рыфмаў, слоў парадак,
А смак і застанецца толькі ў цьме здагадак.
Каб песні ацаніць літоўскія і стравы,
Здаровым трэба быць, вяртацца трэ’ з аблавы.

Ды і без тых прыправаў вельмі смачнай ежай
Бігос бывае. Ўраз з гароднінаю свежай
Капуста квашаная да яго бярэцца,
Што, згодна прыказкі, у рот сама кладзецца.
Закрытая ў катле з прыправамі і з мясам,
Гатуецца, пакуль уся не сойдзе квасам,
Пакуль агонь яе не змякчыць і не сцісне,
А з берагоў начыння з парай вар не свісне
І не напоўніцца паветра араматам.