Уладзіслаў Сівы-Сівіцкі - Год беларуса - Вершы. Вершав. апавяданні. Публіцыстыка

Свеціць месяц, а аблокі
Хмарка засланяе,
А бежанец адзінокі
Думаньку думае.
Прыйшла восень, зіма, весна,
Лета уцякае,
А ён позна і учэсна [11] Учэсна (польск.) — рана.
Вестачку чакае.
Удзень тошна, ўноч не спіцца,
Як катку ля плота.
Адзін жджэ, нібы зямліца
Дожджыка ў спякоту.
Стане Богу ён маліцца
Вольнаю часінай —
Пачынае з вачэй ліцца
Сляза за слязінай.
У змаганні траціць сілы,
Ападаюць рукі.
Калі ж будзе, Божа мілы,
Ужо канец разлукі?!
Мо ўзышоўшы ясна сонца
3 роднае старонкі,
Прымчыць вестку пад ваконца
Ад дзетак і жонкі?
А не знаў ён, мусіць, гэта,
Не думаў ніколі,
Што цяпер яго кабета
У цяжкай няволі.
Што ў сялібе засталіся
Толькі пустка, смецце,
Яго ж дзеткі распаўзліся
Усе па белым свеце.

Неяк нядаўна адной нядзелі,
Маючы часу вольнага шмат,
Быў я з другімі разам ў касцеле,
Гдзе памаліцца часамі рад,
Скрушаным сэрцам, як бы з налогу [12] Як бы з налогу — нібы па прывычцы. ,
Уздыхнуць да неба як мае быць,
Гора, цярпенне занесці Богу
I сваё сэрца прад ім адкрыць.
Я разглядацца стаў па святыне,
Як бы нарокам, так, пакрысе.
Бачу, што й людзі па той прычыне
Хіба што гэтак моляцца ўсе.
Аж разам песня там загрымела
Па ўсім касцеле ў суладны тон
I рэха ў неба там паляцела,
Спеў і музыка ў кампаніён.
Уваччу слязінка мне заблішчэла,
У сэрца надзея ўступіла зноў,
I я паволі, як бы нясмела,
Стаў усміхацца зараз да слоў.
Знаная нота, знаны і словы,
I яе знае, пэўне, усяк.
Быў гэта польскі гімн нарадовы:
«Boże, coś polskę…» і далей так.
Слухаў я, слухаў ды стаў маркотны,
Далей падумаў: Божа ты наш!
Чаму ж на нашай зямлі народнай
Аднаго сонца хоць бы — нямаш?!
I жаль зрабіўся мне непамерны
Ды стала горка, як і падчас.
Ці ж гэта, Божа наш міласэрны,
I ты забыўся ужо пра нас?
Ці ж мы таксама не твае дзеці,
Ці ж не сыны мы гэтай зямлі,
I ці не шлём мы штодня Вашэці
Свой пот крывавы і мазалі?
Ці ж Це не молім кожну нядзельку
I кожна свята суполам тут?
Выбаў жа, Божа, нашу зямельку
Із-пад няволі — выбаў із пут!

У цяжкім змаганні з цёмнаю сілай,
Гдзе шмат мазольнай работы,
Добрыя людзі вестачкай мілай
Нам паддавалі ахвоты.
I часам слоўца адно, другое,
Сказана добра у пору,
Падніме духа, адгоніць злое
I як бы зверне з плеч гору.
Але і з верай, моцнай і правай,
Ніхто прапасці не можа,
I нашай чыстай і пэўнай справе
Сам Бог напэўна паможа.
Адна рэч толькі у гэтай рабоце
Варта дапраўды увагі,
Каб нам пры нашай добрай ахвоце
Ды не забракла адвагі.
Каб, як раслінка ў зелені дзікай,
Мы так без сонца не счэзлі
Ды гэтак з думкі надта вялікай
Хаця б на печ не палезлі.

3 Новым годам, родны браце,
Няшчасны ваяча!
Па табе не раз мо ў хаце
Там сямейка плача.
Выглядаюць дзеці, жонка
У час непагоды,
Ці не стукне у ваконца
Іх татулька родны.
Або маці, як галубка,
Праглядае вочы,
Ці павернецца Якубка.
Той сынок урочы [13] Урочы (польск.) — прывабны, чароўны. .
Вы, што біліся з варогам
I клалі галовы,
Варачайцеся жа з Богам
У гэты год Новы.
3 Новым годам, браце мілы,
Хлебаробе з вёскі,
Няхай Бог прыспорыць сілы
I здароўя трошкі.
Няхай спорыцца вашэці
Па мазольным трудзе
У хляве, гумне і клеці,
У гаршку, ў арудзе.
Гараваў ты восень, лета,
Выліў многа поту,—
Спажывай здароў жа гэта
I не знай клапоту.
3 Новым годам, браце стрэчны,
Што сядзіш ў палацы,
Ты, што сыты і бяспечны
I з чужой жыў працы.
Еў ты смачна, не на жарты,
Ды ў віне купаўся,
Гуляў ёмка, граў у карты
I ў пуху качаўся.
Скінь атласы і ядвабы,
Шубу з сабалямі
I забудзь, што быў ты «грабя» [14] Грабя (польск.) — граф. , —
Параўнайся з намі!
Пакінь пыху, панебраце,
Бо яе не трэба,—
Будзем разам працаваці
На кавалак хлеба!

Век цэлы біўся я, трапятаўся,
Бо гэтак, мусіць, судзіў мне Бог…
I тады толькі я ужо здаўся,
Калі мяне немач зваліла з ног.
Ляжу ў пасцелі я адзінокі…
Пакой вялікі, быццам стадол,
А мае думкі блудзяць далёка,
Хоць дакучае пракляты боль.
Цісне і ломіць старыя косці,
Ды сэрца ные цяжэнька тут.
I як бы шэпча на вуха хтосьці,
Што ўжо прыходзіць скора капут.
Ноч доўга… Сумна, о мой ты Божа!
У маім хароме мёртвая ціш.
А гэтай цішы не патрывожа
Ні звонам муха, ні бегам мыш…
Ляжу і ныю адзін — бяздольны,
Чужыя людзі, чужы куток.
Пара ўжо скончыць свой труд мазольны,
Шкада мне толькі жонкі, дзяток.
Адно, прызнацца, хацеў бы штосьці
(Такія думкі ў мяне былі),
Каб после смерці ды свае косці
У беларускай злажыць зямлі.
Дык пахавайце гдзе на кургане
Паміж зялёнай кучкі дзярэў,
Гдзе разлягацца будзе ў тумане
Наш беларускі тужлівы спеў.
Толькі пастаўце крыжык дубовы
Мне на магілцы, прашу я вас,
А на крыжы напішыце словы:
«Тут пахаваны Стары Улас».