Гі Мапасан - Навелы

— Але, дарагая, калі ён раскажа...

— Ды яму не павераць, дурніца, калі ты ўладзіш справу з камісарам. Павераць табе, бо ты жанчына з бездакорнага таварыства.

— О, я ніколі не асмелюся.

— Трэба, дарагая, бо калі не — табе канец.

— Уяві сабе, што... што ён будзе мяне абражаць, калі яго арыштуюць.

— Ну і добра, у цябе будуць сведкі, і яго засудзяць.

— Засудзяць на што?

— На кампенсацыю шкоды. У такіх выпадках трэба быць бязлітаснай!

— А, наконт шкоды... ёсць адна рэч, якая мяне вельмі турбуе... вельмі... Ён пакінуў два луідоры на каміне.

— Два луідоры?

— Ага.

— І ўсё?

— Усё.

— Мала. Мяне б гэта пакрыўдзіла. Ну дык што?

— Што мне рабіць з гэтымі грашыма?

Маркіза павагалася, пасля адказала сур'ёзным тонам:

— Дарагая... Трэба зрабіць... трэба зрабіць... маленькі падарунак твайму мужу... Гэтак будзе справядліва.

Пераклад : Сяргей Шупа

Пры ложку хворай стаяў лекар, а насупраць яго — мужык. Старая спакойнымі яснымі вачыма глядзела на мужчын і слухала іх гамонку. Яна памірала без скаргаў, бо выжыла свой век: ёй споўнілася дзевяноста два гады.

У расчыненыя вокны і дзверы струменіліся сонечныя промні і гарачым цяплом аблівалі чорную пыльную падлогу, убітую нагамі чатырох пакаленняў сялян. Сюды ж пякучы вецер прыгнаў водар палёў і траў, збажыны і лісця, што быццам прыгарэлі над паўднёвай спёкай. Там, у палях, на ўсю моц цвыркаталі конікі, напаўняючы паветра гучным цвырканнем, падобным на ляск драўляных бразготак, якія купляюць дзецям на кірмашы.

Доктар голасна казаў:

— Анарэ, вы не кінеце сваю маці ў такім цяжкім стане. Яна вось-вось памрэ.

А той сумна паўтараў:

— Але ж мне трэба пшаніцу жаць. І так ужо перастаяла. Дый пагода сама раз. Што, маці, няпраўду я кажу?

А старая і на парозе смерці, трывала сціснутая абцугамі нармандскай скупасці, вачыма і тварам гаварыла: «Праўда, хутчэй сажні пшаніцу і дай мне спакойна памерці адной».

Але доктар зазлаваўся і тупнуў нагою:

— Гэй вы, нягоднік, я не дазволю вам гэта рабіць, чуеце? А калі вам так прыспічыла з пшаніцай якраз сёння, схадзіце да Рапэ, ліха вам! Схадзіце, чулі? А не сходзіце — здохнеце, як сабака, калі вы, вы самі захварэеце, зразумелі?

Даўгалыгі, цельпукаваты мужык пакутаваў ад сваёй нерашучасці, ад доктаравых пагроз і спрадвечнай прагі да грошай; муляўся, штосьці падлічваў і нарэшце прамармытаў:

— Гэта, а колькі тая Рапэ возьме за працу?

Доктар зароў:

— Адкуль я ведаю?! Усё залежыць ад часу! Самі дамоўцеся, халера! Але каб праз гадзіну яна была тут, уцямілі?

Мужык рашыўся:

— Іду, іду, не злуйцеся, доктарка.

Той пасунуўся з хаты, кінуўшы на хаду:

— Ну то глядзіце, вы мяне ведаеце, са мной лепш не жартаваць, калі я злы.

Застаўшыся адзін, селянін павярнуўся да маці і цвёрда сказаў:

— Я іду да Рапэ, бо так хоча гэты чалавек. Глядзі не памры, пакуль я не вярнуся.

І таксама выйшаў.

Старая прасавальніца Рапэ абмывала нябожчыкаў і рабіла апошні дагляд хворых у сваёй і ў суседніх вёсках. Зашыўшы кліента ў зрэб'е, якое таму больш не суджана было зняць, яна зноў вярталася прасаваць бялізну жывым. З тварам, як леташні яблык, звадная і зласлівая, сквапная, што ліхвяр, зламаная напалам ад бясконцага нагінання над цяжкім прасам, яна, здавалася, адчувала да чалавечай агоніі нейкую нялюдскую цынічную любоў. Яна толькі і гаварыла, што пра мёртвых, пра розныя смерці, якіх яна багата пабачыла, прычым гаварыла заўсёды з аднолькавымі дакладнымі падрабязнасцямі; і тады рабілася вельмі падобная на паляўнічага, які хваліцца здабычай.

Калі Анарэ Бантан зайшоў да яе, яна якраз дамешвала сінькі да жаночых каўнерыкаў.

Ён павітаўся:

— Вечар добры. Як маешся, цётка Рапэ?

Яна зірнула на яго:

— Нішто, нішто сабе. А вы?

— О, са мной усё добра, але маці зусім кепска.

— Маці?

— Але ж, маці.

— А што з ёй?

— Ды вось, сабралася паміраць.

Старая выняла рукі з вады, і празрыстыя блакітныя кроплі скаціліся з кончыкаў пальцаў у ночвы.

З нечаканай пяшчотай у голасе яна азвалася:

— Ёй гэтак дрэнна?

— Доктар кажа, не дацягне да раніцы.

— Ну, тады напэўна памрэ.

Анарэ вагаўся. Ён шукаў словы, з якіх можна было б пачаць сваю прапанову. Але, так нічога і не прыдумаўшы, раптам сказаў:

— Колькі возьмеце з мяне за апошні дагляд? Ведаеце, я не багатыр. У мяне нават няма грошай на адну парабчанку. Таму маці так спрацавалася і змарнела за ўсё жыццё, што канае цяпер. Яна рабіла за дзесяцёх, не зважаючы на свае дзевяноста два. Такіх, як яна, цяпер не знойдзеш!