Tertullian Adversus Praxeam, S. 26 сл. (= PL 2, 212–216); 27 (= 215 B–C): «Videmus duplicem statum non confussum, sed conjunctum in una persona, Deum et hominem Jesum. De Christo autem differo. Et adeo salva est utriusque proprietas substantiae, ut et spiritus res suas egerit in illo, id est virtutes et opera et signa, et caro passiones suas functa sit, esuriens sub diabolo, sitiens sub Samaritide, flens Lazarum, anxia usque ad mortem; denique et mortua est». О подготовке этой формулы у Мелитона Сардийского и Ипполита см.: А.Grillmeier Die theologische und sprachliche Vorbereitung der christologischen Formel von Chalkedon, указ. изд., S. 38 сл.
P. Smulders Dogmengeschichtliche und lehramtliche Entfaltung der Christologie, указ. изд., S. 416.
См. новое исследование: А. Grillmeier «Das Scandalum oecumenicum des Nestorius in kirchlich–dogmatischer und theologiegeschichtlicher Sicht», в Scholastik 36 (1961), S. 321–356.
Итог по этому вопросу подведен В.Панненбергом: W. Pannenberg Grundzüge, S. 291–295.
J. Danielou «Christologie et eschatologie», в Das Konzil von Chalkedon, Bd. 3, S. 269–286.
Ch. Moeller «Le chalcedonisme et le neo–chalcedonisme en Orient de 451 a la fin du VI siecle», в Das Konzil von Chalkedon, Bd. 1, S. 637–720; A. Grillmeier «Vorbereitung des Mittelalters. Eine Studie über das Verhältnis von Chalkedonismus in der lateinischen Theologie von Boethius bis zur Gregor dem Großen», в Op. cit. y Bd. 2, S. 791–839.
L. Ott «Das Konzil von Chalkedon in der Frühscholastik», в Das Konzil von Chalkedon, Bd. 2, S. 873–922; I. Backes «Die christologische Problematik der Hochscholastik und ihre Beziehung zu Chalkedon», в указ. соч., S. 923–939.
J.Ternus Das Seelen–und Bewusstseinsleben Jesu, Op. cit., S. 117–157.
Об этом понятии и об истории его значения прежде всего см.: Е. Lohse статья «πρόσωπον», в TAW VI, S. 769–781; S. Schlossmann Persona und ΠΡΟΣΩΠΟΝ im Recht und im christlichen Dogma. Darmstadt, 1968 (= 1906); H. Rheinfelder Das Wort »Persona». Halle, 1928; M.Nedoncelle «Prosopon et persona dans l'antiquite classique», в RevSR 22 (1948), S. 277–299; см. резюме: A.Haider — Α.Grillmeier–Η. Erharter статья «Person», в LThK VIII, S. 287–292 (библ.).
C. Andresen «Zur Entstehung und Geschichte des trinitarischen Personbegriffs», в ZNW 52 (1961), S. 1–39; наряду с этим см. также: J.Ratzinger «Zum Personverständnis in der Theologie», в Dogma und Verkündigung, S. 205–223.
H. Köster статья «ΰπόστασις», в ThW VIII, S. 571–588, и прежде всего исследование X. Дерриса: H. Dοrris Ύπόστασις. Wort–und Bedeutungsgeschichte. Göttingen, 1955.
Н. Dörries De Spiкшtu Sancto. Der Beitrag des Basilius zum Abschluß des tкшnitanschen Dogmas. Göttingen, 1956.
A.M.S. Boethius Liber der persona et duabus natuns III (= PL 64, 1343).
Leontius von Byzanz Contra Nestonanos et Eutychianos, lib. I (= PG 86, 1280 A); id. Solutio argumentorum a severo objectorum (= PG 86, 1917 D).
Rusticus Diaconus Contra Acephalos disputatio (= PL 67, 1239 D).
Leontius von Byzanz Contra Nestonanos et Eutychianos, lib. I (= PG 86, 1277 C–D).
Maximos Confessor Opuscula theologica et polemica (= PG 91, 97 A).
Richard von St. Viktor De Trinitate IV , 22, 24 (= PL 196, 945–947).
См. особ.: Thomas von Aquin Summa theoi I, q. 29, a. 1–4.
J. Duns Scotus «Ordinatio», lib. I, dist. 23, q\ 1, в Gesammelte Werke, Bd. 5. Ed. P.A.Sepinski. Rom, 1959, S. 335 сл. ; H.Mühlen Sein und Person nach Johannes Duns Scotus. Beiträge zur Metaphysik der Person. Werl, 1954.
По этому вопросу см. учебники догматики Л.Отта, И.Поле, Ф.Дикампа, М. Шмауса; эта тема развернута у К.Адама: K.Adam Der Christus des Glaubens, особ. S. 212 сл.
Independentia actualis et aptitudinalis — «независимость действительная и уместная» (лат.) —Прим. ред.
J. Locke «Essay Concerning Human Understandings в Gesammelte Werkeil. Aalen, 1963 (= 1823), S. 55.
Ens et verum convertuntur — «сущее и истинное взаимообратимы» (лат.) — Прим. ред.
J.Ternus Das Seelen–und Bewusstseinsleben Jesu, указ. изд., S. 179–186 (о Шеле), S. 199–206 (о Гюнтере и Росмини).
Ibid., S. 136–142.
Известно, что существует различие между неофициальным изданием энциклики, опубликованным в «Оссерваторе Романо» (13. 9. 1951, № 212, с. 2) и официальным текстом, напечатанным в AAS 43 (1951) 638 (= DS 3905). Хотя в неофициальном тексте порицаются те богословы, которые — правда, только с точки зрения психологии — допускают существование во Христе человеческого субъекта, в официальном тексте этот saltern psychologice выпал; таким образом, в окончательном тексте осуждается только несторианство и адопцианство, вопрос же о человеческом самосознании Иисуса остается открытым.
J. Ternus Das Seelen–und Bewusstseinsleben Jesu, Op. cit., S. 208–237; A. Grillmeier «Zum Christusbild der heutigen katholischen Theologie», в FThH, S. 277–296; R. Haubst «Welches Ich spricht in Christus», в TthΖ 66 (1957), S. 1–20.
См. особ.: К. Rahner «Dogmatische Erwägungen über das Wissen und Selbstbewusstsein Christi», в Schriften V, S. 222–245 (библ.).
Id. «Kirchliche Christologie zwischen Exegese und Dogmatik», в Schuften IX, S. 210 сл.
P. Schoonenberg Ein Gott der Menschen, S. 70 сл.; K.Reinhardt Die menschliche Transzendenz Jesu Christi, указ. соч.; A.Schilson — W.Kasper Christologie im Präsens, S. 115–122.
Читать дальше