Уладзімір Караткевіч - Вока тайфуна. Апавяданні і аповесці

І, дальбог, пекла ўздрыганецца, калі яны трапяць мне ў рукі: жылы буду цягнудь з жывых.

Ад Рыгора я даведаўся, што яго знаёмыя шукаюць у пушчы, што ён сам добра абшукаў месца забойства і даведаўся, што чакаў Свеціловіча худы высокі чалавек, які скурыў пад хвоямі, чакаючы, папяросу.

Акрамя таго, ён, адшукаў папяровы клак, які вылецеў са стрэльбы забойцы, а таксама кулю, якой быў забіты мой друг. Калі я разгарнуў клак, пераканаўся, што гэта кавалак паперы, занадта моцнай для газеты: хутчэй за ўсё ўрывак ад аркуша нейкага часопіса.

Я заўважыў словы: "За кожным з іх ёсць нейкая правіна, калі іх вядуць на страту... Вата сіяцельства, вы забылі пра страчанага на крыжы... Прабачце, Бог адняў у мяне розум..."

Чымсьці вельмі знаёмым павеяла на мяне ад гэтых слоў. Дзе я мог чытаць нешта падобнае?! I раптам я ўспомніў: гэта была надзіва смелая водпаведзь доктара Гааза, здаецца, Мураўёву, пасля якой нават гэты талёны бульдог адчуў сябе ніякавата. Гааз пратэставаў супраць частых пакаранняў смерцю ў Вільне. Мураўёў рэзка абарваў яго, заўважыўшы, што калі чалавека вядуць на страту, дык за ім абавязкова павінна быць нейкая правіна. Тут Гааз сказаў свае словы пра Хрыста, і нават Мураўёў трохі засаромеўся, калі наогул такое пачуццё зразумелае несусветным мярзотнікям. Я нават прыпомніў, дзе я чытаў пра гэта: у часопісе "Паўночна-Заходняя старасветчына". Калі я спытаў у Яноўскай, хто яго выпісвае тут, яна абыякава адказала, тто акрамя іх - ніхто. I вось тут мяне чакаў удар: у бібліятэцы я высветліў, тто ў гэтым нумары часопіса не хапае некалькіх старонак і, між інтым, патрэбнай мне.

Я аж пахаладзеў: справа выяўлялася больт сур'ёзнай, натхніделы дзікага палявання быў тут, у палацы. I хто гэта быў? Не я, і не Яноўская, і не дурная ахмістрыня, якая кожны дзень плакала, пабачыўшы гаспадыню, і, відаць было, раскайвалася ва ўсім. Значыцца, толькі Берман-Гацэвіч.

Гэта было цалкам лагічна: ён - былы злачынец, ён -абазнаны ў гісторыі чалавек. Мягчыма, гэта ён страляў у мяне, забіў Свеціловіча і выдраў аркуш з часопіса. Незрязумела было толькі, чаму ён пераконваў мяне ў тым, што сур'ёзная небяспека менавіта ў дзікім палявянні, а не ў Малым Чалавеку? I ятчэ ў тым, тто ён не мог забіць Рамана, бо не ён запрасіў Надзею да Кульшаў і быў дома пад час забойства. Але хіба Свеціловіч у апошні дзень не казаў, тто гэта блізкі чалавек, які быў на бале ў Яноўскіх? Хіба ён не казаў, тто на яго нельга нават падумаць?! ён жа ж так спалохаўся, калі я зайшоў да яго, гэты Берман! I хіба ён не мог быць проста натхняльнікам гэтай мярзоты? Праўда, невядома ў гэтым выпадку, як можна растлумачыць існаванне Блакітнай Жянчыны? Але гэта наогул самы цёмны факт з усё й гэтай гісторыі.

I, галоўнае, незразумела было, якая Бермяну ў гэтым выгада?

Але такі вырадак пекла можа нешта прыдумаць. Я ўзяў у Яноўскай асабісты архіў Рамяна і прагледзеў матэрыялы яго апошніх дзён. Нічога суцятальнага, хіба толькі запіс, што

Берман пачынае яму не пядябяттття. знікае кудысь з хаты, занадта цікавіцца генеалогіяй Яноўскіх, разглядае старыя планы палада. Гэта быў ужо знамянальны факт! Чаму не выказаць меркаванне, што і ў з'яўленні Малога Чалавека, праўдзівей казадь, яго крокаў, вінен таксама Берман. Мог жа ж ён адкапаць старыя планы, скарыстацца нейкай акустычнай таямніцай палада і кожную ноч пужаць людзей крокамі.

Я паразмаўляў з Рыгорам, і той сказаў, што гэта цалкам магчыма, абяцаў нават дапамагчы, бо ягоныя дзядзька і дзед былі мулярамі Яноўскіх яшчэ пры прыгоне.

- Хаваецца недзе тут, зладзюга, але хто ён, дзе хады ў сценах, як ён трапляе туды - невядома, - буркнуў Рыгор. -Нічога, адшукаем. Знойдзем. Толькі вы вельмі сцеражыцеся. Толькі і бачыў я на сваім вяку, што двух людзяных паноў, дык адзін ужо загінуў. Шкада будзе, калі і з табою што здарыцца. Тады і ўся гэта ваша паскудная парода не мае права хлеб харчыць і паветра псавадь.

Бермана вырашылі пакуль што не выдаляць, каб не спудзідь перадчасна.

Пасля гэтага я ўзяўся за дакладны аналіз ліста невядомага да Свеціловіча. Я перапэцкаў дванаццаць аркушаў паперы, пакуль не аднавіў крыху тэкст ліста.

"Андрусь! Я даведаўся, што ты цікавішся дзікім паляваннем караля Стаха і тыім, што Надзеі Раманаўне пагражае небяспека: (далей нічога не атрымлівалася) ...мая до... (зноў вялікі пропуск) ...пакутавае. Сёння я размаўляў з панам Беларэцкім Ён згодзен са мною і пайшоў у павет... Дрыкганты -галоўныія ка... Калі атрыіма.еш ліст - адразу прыходзь да... ніны, дзе тры асобныя хвоі. Я і Беларэцкі будзем чакаць... ічкіна... што гэта коіцца на зя... Прыходзь неадменна. Ліст спалі, бо мне асабліва небяспеч... Тв... ся... Над імі таксама жахлівая небяспека, якую можаш папярэдзіць толькі ты... (зноў выпалена многа) ...одзь.