Таццяна Шамякіна - Міфалогія і літаратура

«Песню песняў» традыцыя прыпісвае цару Саламону, сыну Давіда — аднаму з самых мудрых і справядлівых уладароў у гісторыі. У творы адчуваецца паэтыка блізкаўсходняга вясельнага абраду. Словы з «Песні…» пра каханне, якое мацней за смерць, прайшлі, без перабольшання, праз тысячагоддзі. Праўда, у хрысціянскай тэалогіі даволі смелыя выразы з «Песні…» тлумачацца ў алегарычным плане: як саюз Хрыста з яго царквою. А ўрэшце ж сам Хрыстос бласлаўляў кожны сямейны саюз і вельмі прыхільна ставіўся да шлюбу.

Выдатным творам трэцяга цыкла з’яўляецца «Кніга Іова», якая расказвае пра безабароннасць чалавека ў свеце. Гэта глыбока філасофскі твор. Д’ябал спрачаецца з Богам, ці сапраўды праведны Іоў верны Богу: неабходна праверыць яго вернасць. Бог дазваляе гэта. І вось у героя паміраюць дзеці, усе родзічы, гінуць жывёлы. Ён ужо не багаты чалавек, не шэйх племені, не бацька. Але ўсё роўна Іоў праслаўляе Бога. Тады д’ябал пасылае на яго страшную хваробу. Іоў пакутуе ад несправядлівасці, скардзіцца, плача. Усё ж ён даказвае сваю вернасць Богу, а галоўнае, бескарыслівасць веры. Д’ябал пераможаны. Усё да Іова вяртаецца, ён жыве 140 гадоў.

Па свайму стылю «Кніга Іова» такая ж незвычайная, як і па змесце. Мова твора надзвычай архаічная і напоўнена смелымі метафарамі, шмат якія словы не сустракаюцца больш нідзе. З лінгвістычнага боку кніга яшчэ хавае многа загадак.

Сусветна-гістарычнае значэнне «Кнігі Іова» ў тым, што яна падводзіць рысу пад цэнтральнай для літаратуры Старажытнага Усходу праблемай сэнсу жыцця і ў такім абагульняючым выглядзе перадае ідэю еўрапейскай культуры. Чым далей, тым болей расце яе значэнне, разуменне, адкрываюцца ўсё большыя глыбіні. Уплыў кнігі адчуваецца ў Шэкспіра, І. Гётэ, у творчасці Ф.Дастаеўскага.

Надзвычай своеасаблівая кніга ў Бібліі — «Эклезіяст» (Прапаведнік). Доўгі час яна прыпісвалася Саламону, але на самай справе невядомы аўтар толькі ўкладвае свае словы ў вусны мудрага цара, каб умацаваць аўтарытэт і важкасць свайго тэксту.

Прапаведнік не стварае сістэматызаванага вучэння, а свае погляды аб сэнсе жыцця выкладае ў невялікіх раздзелах, не звязаных паміж сабою лагічнай сувяззю.

Назіраючы тое, што адбываецца на зямлі, Эклезіяст прыходзіць да высновы, што літаральна ўсё не мае сэнсу. Напрыклад, калі чалавек атрымлівае багацце, то ён толькі павялічвае свае клопаты, а ўрэшце ж багацце не забярэш з сабою ў магілу. Дарэмна людзі аддаюцца вяселлю і асалодзе, яны не прыносяць задавальнення і карысці. Няшчасці жыцця абцяжараны сацыяльнай несправядлівасцю. Вялікія веды толькі павялічваюць сумоту.

Тым не менш чалавек павінен змірыцца з лесам, прыняць жыццё такім, якое яно ёсць, стварыўшы, такім чынам, пэўны спакой у душы. Інакш кажучы, Эклезіяст заклікае чалавека не аддавацца жыццёвай мітусні, трымацца ва ўсім залатой сярэдзіны і шукаць палёгку ў Бога.

Стары Запавет — збор розных па памеру і па сваім змесце твораў. Скразная іх ідэя — запавет (дамоўленасць) паміж Богам і народам, а галоўная тэма — гісторыя яўрэйскага народа. На гэтым матэрыяле пастаўлена мноства агульначалавечых праблем.

Новы Запавет з’явіўся працягам Старога, але яго змест — ужо дамоўленасць Бога не з адным народам, а з усім чалавецтвам.

Склад Новага Запавету — 27 твораў: 4 Евангеллі, «Апостал» («Справы апосталаў»), 21 пасланне, з якіх 14 належаць апосталу Паўлу, Апакаліпсіс — казань пра канец свету, пра апошні бой Дабра і Зла.

Самае важнае ў Новым Запавеце — 4 Евангеллі: паводле Мацвея, паводле Марка, паводле Лукі і паводле Іаана. Існуе яшчэ каля дзесятка так званых апакрыфічных Евангелляў — паводле Пятра, Фамы, Філіпа і інш. Яны не прызнаюцца Царквою і лічацца народнай творчасцю.

Слова «Евангелле» азначае па-грэчаску «радасная вестка», «дабравесце». Кнігі так названы таму, што ў іх распавядаецца пра жыццё і вучэнне Хрыста,які прыйшоў у свет для выратавання чалавецтва.

Час узнікнення Евангелляў не можа быць вызначаны зусім дакладна, але сучасная навука ўжо акрэсліла больш-менш пэўныя рамкі: прыкладна з 50 па. н. э. Мова Евангелляў — грэчаская, але не класічная, а так званае «кайнэ», александрыйскі дыялект, найбольш у той час распаўсюджаны. Хрыстос і апосталы гаварылі на арамейскай мове, але зусім верагодна, што ведалі і кайнэ.

P аўтараў Евангелляў Мацвей і Іаан былі апосталамі, а Марк і Лука належалі да 70 вучняў Хрыста. Святы Марк быў сведкам апошніх дзён Хрыста, а ў далейшым знаходзіўся пад несумненным уплывам Святога Пятра. Лука быў непасрэдным вучнем Святога Паўла ў перыяд яго актыўнай місіянерскай дзейнасці.