Янка Юхнавец - Урачыстасьць у садзе[Драматычныя начыркі]

і падшалёўку ў вокны ўстаўляць.

Млынар (уім снадзіцца сваё пра якое толькі

ён сам ведае)

Ты маладзец,

скажу табе мужыцкім словам.

Хведар (адказвае ў сваелюбасьці)

Дзякую!

(і уцемліва)

А Пустэльніка я сустрэў ізноў.

Млынар (похапна)

Вось яно!

Сутакацца хоча, што з Бібліі ня вычытаў?..

Амін! Гэтае слова не чакаюць доўга,

навучыцца дзеці…

Ня слухай, даражоны Хведар,

слоў яго, як кажа ён: справечныя, сьвятыя.

Ім цяжка ціснуцца ў зьвязкі нашыя.

Хай турзаецца з намерамі сваімі:

Адамам быць або чымсьці імь

хай, — небывалае жыцьцё —

захапленьне выдуманае,

іглычыць яго думкі,

бо яно часіну

ні з кім не пажывае.

(уладна, шопатна-нарсьціва)

У гаршчку мной злеплены з гліны нашай,

ён — вершачака посная.

Наўсуперак што — небудзь нам,

ці ў моцы што зрабіць,

або аскеліцца.

Бо-ж добра ведае ўчынкі свайго зла.

Мы ўсьціхамірым імі,

калі ўздумае

наш камень важкі вывернуць

ізь зямлі…

Жыцьцё страшней за сьмерць!

(больш пэўна — пераканаў Хведара)

Ты ведай будаваць і хлеб даваць за працу,

а я на страсьць драбла???ю рукой,

вазьмі прызначаньне быць ваяком.

І потым шчэ ты заўтра мне пагутары

із Ганкай пра вясельле…

Але пагодзь — загаманіўся я!

У дзень, у самы, навасельля,

зьвянчаю вас таемнасьцяй сужэнства.

Хведар (добраумленна)

З Ганкай?

Згодны, усё напагатове

ад цябе прыняць павіннасьцяй —

паволі забываю, што калісьці я

пагарджаў у гордасьці вялікомага.

Там быў я сьмерць камусьці…

А цяпер? Для іншага пакорны й слухмяны.

Млынар (ён больш уладны над Хведарам)

Пра гэта само-сабой забылася —

пугай сьцябнуў па вадзе.

Ад млынароў упэўніся.

Крайнасьці ў іх заўсёды ёсьць:

мяшок бы поўніцца

або ляжыць парожні.

Мо няраз яшчэ, ты здоліш добрае

сутнасьцяй злічыць

для людзей сваіх…

(а тады вядомка-шчыра)

Згоду напісаную з Пустэльнікам я маю:

мялі зярно з яго абшараў…

Хведар

А хто яно? Папера! Дзеля сябе будошчнасьць

цепрасьці жыцьця здаволіць…

Млынар (урыўна)

О, не!

Не перакульвай свае магілы.

Хведар

Буду моўкны.

Я моўкнасьці перад жальбу і злосьць, і смутак,

каб яна прыдумала адказ прасьцейшы

мне сказаць… А які — ня ведаю?

Здаецца, я драпежнікамі загнаны лось

на возера замерзлае.

Млынар (неспадзеўная гутаркаь павучальна)

Моўкнасьць не заўсёды

прыносіць нам мужайнасьць,

хоць днямі супакойна будзеш слухаць

дадумцаў іншых павучэньні.

Прычыны й здарэньні розум

у рукі аддае,

каб між пальцаў не марудзіліся

патрэбы чуткія —

дзеі сьцерагчы ў жыцьці-радоўцы.

(усьміхнуўшыся)

Рукі за языком заўсёды пасьпяваюць.

Але прыміся з досьведаў мінуласьці:

ня моўкнуць грыбаседная,

а словы пырхныя —

касёны хуткаўсходныя

даюць разгон рукам.

На постаці чалавека, рукі дзейныя.

Розуму маўкліваму, бы цішыня паўзукоў

вужоў — браты й сёстры шчырыя.

А ногі ня прытолак —

розуму запыты негаваркія, -

ісьці жадаюць.

Ад розуму нагам прастор!

Здабываць ісьці. І здабываюць:

прастор і час для будачага наканаваньня.

Хведар (далікатнаь ня крыху разумеючы сваё

асабістае ў напытаным жыцьці)

Я не згублю спадзеваў

паміж тваіх спадзеваў.

Як із крыніз лясных,

табе даўно вядомых, -

падарожнік стомлены валогу пже,

і хлапчука спатканага павучае ён:

— Глядзі! Буялая красотасьць на нівах росьціцца —

збажына багатая,

а заўтра ў млыне на хлеб надзённы зьмеліцца.

Хлеба дайцам радасьць вялікую прыносяць

а хлебаедца ад працы стомлены, ён ня батрак,

на стале дашчаным — скарб

трапяткімі пальцамі збірае крошыны…

Яно было раней, і станецца ізноў у будучыні.

Млынар (яму не жадаецца азначаць існасьць

ягонай думкі)

Што цябе страхоціць?

Хведар (панятлівы сабе)

Мяне страхоціць?

Адкажу цяпер — нічога!

Між развалінаў сьцяну шукаю абаперціся…

(азірае Млынара — нічога не рызыкуецца)

Ты назіральнік жыцьцёвых зьяваў,

ты асягнуў дзябёласьць дзеяньняў,

і можнасьць Айчыньня раздзяліў сурова:

усё бывае ў жыцьці ад прычын-здарэньняў.

А хто я, — служэніц твой?

Млынар (уздымае рукуь зварот бы не да яго —

да кагосьці зь іншых)

Адказаў не пачуеш. Я не звыдзяш!

Пакінь свае жалобы,

нібы расчульвасьць ратаваньням будзе.

(звычайна-павучальна і пэўны, што Хвёдару гэта

ня будзе новасьцяй)

Я сказаў: рукі запрасі схваціцца да болесьці ў жылах