Міхась Чарняўскі - Страла Расамахі

Ніжэй куста Другак, як паплавок, выскачыў на паверхню — не хапала паветра. Вылез на бераг, аддыхаўся. Затым нырнуў яшчэ раз. Зараз плыў проста да вымоіны пад чаромхай. Асцярожна прасунуў у яе руку i ўхапіўся за слізкае цела акуня. Рыбіна магутным рыўком тузанулася са сваёй схованкі i кінулася ў глыбіню, цягнучы за сабою хлопчыка, які не адпускаў рук. Другак боўтаў нагамі, стараючыся зачапіцца за які корч. У лёгкіх не хапала паветра, i, як толькі рыбак адпусціў адну руку i пачаў выграбаць на паверхню, акунь крутануўся яшчэ мацней i вырваўся.

Змучаны, абколаты вострымі плаўнікамі акуня, Другак доўга сядзеў на беразе, адпачываючы. Рукамі хлопчык мог лавіць рыбу не горш чым вудаю, але зараз вельмі ж буйная трапілася. Адпачыўшы, хлопчык накіраваўся ў паселішча.

— А дзе ж рыба? — здзівіўся бацька.

— Сарвалася...— неахвотна адказаў хлопчык.— Дай, тата, кавалак старой сеткі. Хачу зрабіць сачок на акуня.

Вярнуўшыся на рэчку, хлопчык асцярожна, каб не плёскаць, апусціўся ў ваду. Учапіўшыся адной рукой за чаромхавы корань, другой падвёў сачок да пячоркі з акунём. Затым засунуў у акунёвую схованку палку, i адтуль, прама ў сачок, кінулася рыбіна. Хлопчык перахапіў сетку каля кольца, i здабыча апынулася ў пастцы. Яна ўжо не магла даць волі дужым плаўнікам i пацягнуць рыбака ўглыб. Другаку даволі легка ўдалося вынырнуць на паверхню і, чапляючыся за галіны куста, выбрацца на бераг. Да грудзей ён моцна прыціскаў сачок з рыбінай.

Хлопчык паважна ішоў праз паселішча, несучы за спіною сачок, у якім яшчэ зрэдку біў хвастом акунь.

Падыходзілі суседзі, мацалі рыбіну i прыгаворвалі:

— Вось малайчына, такога акуня злавіў!

A хлопчыкі беглі следам i прасілі:

— Дай пранесці!

Але Другак не звяртаў на ix увагі.

Чатыры тысячы гадоў назад. Каля Спораўскага возера, што на Брэстчыне

Цёплая i светлая чэрвеньская ноч. Ружавее паўночны небасхіл, за якім у вогненным чоўне праплывае нябачнае зараз сонца, што дае жыццё ўсяму існаму на зямлі. Паступова гэта ружовасць перасунецца на ўсход, там яшчэ больш пасвятлее неба. I так будзе святлець, ажно пакуль сонца не выгляне з-за калматых ялін. I тады настане дзень — самы доўгі ва ўсім годзе, пасля самай кароткай ночы.

Ноч гэта асаблівая, напоўненая цудамі, калі Духі даюць людзям таемную ўладу над раслінамі, звярамі i птушкамі. Праўда, не ўсім, a толькі выбраным, «пасвечаным». Такою «пасвечанаю* i была старэнькая бабулька, якая гэтай ноччу хадзіла па лясных прагалінах непадалёку ад паселішча i збірала лекавыя расліны.

Прыглядаецца старая, разгортвае зараснікі травы, ірве расліны i засоўвае ix у палатняную торбу, павешаную праз плячо. Нізка нагінаецца да зямлі, бо падслепаватыя старэчыя вочы бачаць слаба, i ўсё нешта мармыча сабе пад нос. Калі б падысці бліжэй, то можна было б пачуць, што гэта бабулька кажа замовы. Але падыходзіць нельга, бо ад чужога вока зёлкі страцяць сваю чароўную моц.

Ноч перайшла ў раніцу, i вось-вось павінна выкаціцца сонца. Тады старая разгінаецца i ідзе ў паселішча — зёлкі можна збіраць толькі ноччу.

У паселішчы старая заходзіць у свой будан, што стаіць наводшыбе. Кладзе ў кут торбу, папраўляе посцілку, якой прыкрыта ўнучка. Затым i сама кладзецца на ляжанку, засланую шкурамі, i стомлена засынае.

Старэчы сон кароткі, таму не паспела сонца яшчэ ўгрэць зямлю, а жанчына прачнулася. На агнішчы перад хацінаю ў вастрадонным гліняным гаршку пыхкала развараная ячная каша. Каля агнішча сядзела ўнучка i драўляным апалонікам з доўгай ручкай памешвала варыва.

— Добра, што прачнулася,— прыўзнялася з каменя дзяўчынка.— Якраз i каша згатавалася.

— Адкуль жа ў нас ячмень? — здзівілася старая.

— Сусед прынёс. Скруціў яго боль у паясніцы, таму просіць якіх зёлак.

— Смачная каша,— радавалася бабуля.— Выберу яму найлепшых лекаў.

Калі драўлянымі лыжкамі даскрэблі на дне гаршка кашу, унучка прынесла з будана казінага малака.

Паеўшы i чыста аблізаўшы лыжкі, узяліся за працу. Старая беражліва выцягнула з торбы расліны i паклала ix на густы дзяцельнік перад хацінаю. Унучка ёй дапамагала. Яна складала траву пучкамі i звязвала ix: рамонкі з рамонкамі, валяр'ян з валяр янам.

Дзяўчынка ўжо не першы раз дапамагала бабулі. Ведала i моц некаторых траў. Вось, напрыклад, святаяннік. Ен i ад прастуды, i ад болю жывата, i калі хворыя ныркі, i шмат яшчэ ад якіх хвароб. А адварам рамонак трэба прамываць раны, каб не гнаіліся, ці паласкаць у роде, калі баляць зубы.