Міхась Чарняўскі - Страла Расамахі

А вось рыбакі перагарадзілі затоку сплеценай з лубяных суканых нітак сеткай з берасцянымі трубачкамі-паплаўкамі i глінянымі грузіламі. Рыбакі пахапаліся за вяроўкі i дружна цягнуць сетку на мелкаводдзе. На беразе ўжо чакаюць з кошыкамі i торбамі жанчыны, дзеці, i па таму, як натужваюцца рыбакі, як віруе вада каля сеткі, ужо здагадваюцца, што ўлову хопіць на доўгі час.

Вясною, калі рыба ідзе на нераст у залітыя вадою прыбярэжныя балоты ці ў возера па рэчцы з недалёкае Дзвіны, яе б юць касцянымі гарпунамі, прымацаванымі да доўгіх дрэўкаў. У каго ўпэўненая рука i меткае вока, страляюць рыбу з лука, калі тая адпачывае блізка ля паверхні вады. Але раненая рыбіна можа ўцячы ў глыбіню разам ca стралою. А гэта шкада, бо прападуць i страла, i крамянёвы наканечнік — майструй тады новыя.

Нашы продкі, канешне ж, лавілі ракаў i ў вялікай колькасці. Бо ў тым каменным веку ў крыштальна чыстай вадзе азёр i рэчак ракаў была безліч. Паспрабуйце ўявіць сабе, як ix выцягваюць з сеткі i засоўваюць у мех. А той ужо амаль поўны. I калі прыслухацца, чуваць шоргат у мяшку — гэта труцца хіцінавыя панцыры ракаў. Хлопчыкам падабаецца такі занятак. Яны скачуць па краі берага, выганяючы ракаў з нор, хапаюць вусачоў за спінкі i выкідваюць на траву. Потым збіраюць ix i нясуць да вогнішча. Спечаныя на вуголлі, пачырванелыя, духмяныя — якая гэта смаката!

Чатыры з лішнім тысячы гадоў назад. На адным з мядзельскіх азёр

Лепшага рыбака, чым Другак, сярод хлопцаў прыазёрнага паселішча не было. Возера i рака тыя ж самыя i вуды ва ўсіх аднолькавыя, а вось у Другака i клюе часцей, i рыба за кручок хапаецца большая.

А яшчэ ён налаўчыўся лавіць рыбу i рукамі, ныраючы пад карчы, пад абрывісты бераг або абмацваючы густыя водарасці. I часам цягаў такім спосабам плотак ці язёў больш, чым іншы няўдаліца вудай. Праўда, можна было па памылцы засунуць руку ў нару да вадзянога пацука...

Зайздросцяць Другаку суседскія хлопцы, а некаторыя навыдумлялі, што гэта дзядуля шапнуў яму чароўнае слова, якім можна прывабіць рыбу.

Толькі ніякага такога слова Другак не ведае. Проста ён вельмі любіць быць каля вады i вывучыў усе звычкі рыбы: i калі жыруе, i якую казюрку ці чарвяка больш падабае, i якія ёй прынаднейшыя мясціны. Таму вось i не вяртаецца з рыбалкі з пустымі рукамі.

Але сёння... Гэта ж трэба, каб так не пашанцавала! Насадзіў на касцяны кручок самага тлустага чарвяка, расправіў, каб не заблыталася, моцную лёску, ссуканую з валасоў хваста ляснога каня, i закінуў вуду ў рэчку пад чаромхавы куст, дзе крыху закручвала ваду i паміж водарасцямі была нейкая прагаліна.

Доўга i не чакаў. Рыбіна глынула спажыву амаль адразу ж i дала нырца ў глыбіню — паплавок толькі боўтнуў i знік пад вадою. Другак мацней ухапіўся за вудзільна, яно ажно выгнулася пад цяжарам здабычы, але... на бераг выцягнулася адна лёска, без рыбіны i нават без кручка. Стрыжань кручка, праўда, застаўся, зазубень жа быў адламаны.

Другак асцярожна зірнуў у ваду i прыкмеціў, як паміж водарасцей плавае вялізны акунь — чарвяк яму спадабаўся. Бачна, чакаў другога. Хлопчык прывязаў да лёскі запасны кручок, начапіў яшчэ тлусцейшага чарвяка. I ўсё паўтарылася спачатку — рыбіна зноў адламала зазубень i глынула разам з чарвяком...

У сапсаваным настроі Другак паглядзеў у бакі. На беразе рэчкі сцішана сядзелі з вудамі іншыя хлопчыкі. Бліжэйшыя краем вока цікавалі за ім. Некаторыя, здавалася, нават пасміхаліся.

Хлопчык скруціў вуду i падаўся да возера. Пачынала прыпякаць.

Рыба i так зараз не будзе брацца, да таго ж не было запасных кручкоў. Другак паплаваў каля трыснягу, а потым лёг на прыбярэжны цёплы пясок. Чакаў, пакуль сонца падымецца ў самую вышыню. Тады рыба пачне хавацца пад карчы9 у траву.

Не цярпелася, бо прыкрае здарэнне з кручкамі не давала супакоіцца. Нарэшце рыбакі з вудамі на плячах i з нізкамі рыбы на лазовых дубцах перайшлі мелкаводдзе каля вытоку рэчкі з возера i падаліся ў паселішча.

Другак перачакаў, калі апошнія хлапчукі зніклі за прыбярэжнымі вербамі, i вярнуўся на рэчку да таго ж чаромхавага куста. У прагаліне паміж водарасцямі было пуста. Акунь адпачываў недзе ў схованцы, ператраўляючы спажыву i другаковы кручкі.

Хлопчык скінуў рубашку, зайшоў вышэй па цячэнню ад куста некалькі крокаў i даў нырца. Цячэнне паволі зносіла ўніз, i ён уважліва аглядаў пад вадою кожны корч i вымоіну ў беразе. Пад каранямі чаромхі прыкмеціў пячорку, a ў ёй тоўсты акунёвы нос, Рыбіна драмала.