Сяргей Чыгрын - Чамяры і чамяроўцы

— Ад палітыкі давайце вернемся да стану нашай роднай мовы. Як і раней, так і цяпер існуе адзіны антыбеларускі аргумент: маўляў, у беларусаў нізкі ўзровень самасвядомасці, па-беларуску не чытаюць, народ супраць роднай мовы. Няўжо так?

— Не, адбываецца ўсё наадварот. Ёсць беларускамоўнае запатрабаванне, у 6–12 разоў большае за рускамоўнае. Возьмем сувымерныя па інтэлектуальным змесце часопісы “Новый мир” Расіі і беларускія “тоўстыя” — “Полымя”, Маладосць”, “Аrche”, “Дзеяслоў”. 8,5 тысячы тыражу “Нового мира” — на 300 мільёнаў патэнцыяльных чытачоў. 1,5–3 тысячы асобнікаў беларускамоўнага выдання на 8 мільёнаў нашых патэнцыяльных чытачоў. Дык дзе і на якой мове больш чытаюць?!

Кніжныя прылаўкі заваленыя не толькі прыгожа аформленымі культуралагічнымі выданнямі, але і рускамоўным брудам, інфармацыйным смеццем, апісаннямі вычварэнства, містыкі і гвалту. Дык гэта ж знак таго, што інтэлект рускамоўнага чытача ніжэйшы за інтэлект беларускамоўнага — у столькі разоў, у колькі ўпалі тыражы “Нового мира”, “Дружбы народов”, “Молодой гвардии”. Непісьменны суразмоўца, паўтараючы дурнотны міф пра “беларускае, якое не чытаюць”, не ведае, што тыражы рускамоўных літаратурных часопісаў ужо не 1–3 мільёны (!), а ў тысячу разоў меншыя. А попыт на беларускамоўныя павялічваецца! Бо беларуская мова не з’яўляецца носьбітам агрэсіўнага сатанізму, што нясецца на Беларусь як цунамі.

— Дарэчы, і ў глабалісцкіх структурах Еўропы прадугледжана падтрымка беларускай дзяржаўнасці і мовы.

— Мовай ХХI стагоддзя Беларусі будзе, безумоўна, наша родная. І такая падтрымка сапраўды прадугледжана. Таму гэта зманліва будзе нават для нашых чыноўнікаў, бо заробкі ў еўраструктурах непараўнальныя, а плыні папер значныя. Рускамоўных спецыялістаў там хапае. Акрамя таго, у другой палове ХХ стагоддзя афіцыйны статус набылі — поруч з англійскай! — мовы Уэльса, Шатландыі, Ірландыі, іншых этнасаў і меншасцяў, зацікаўленых у фінансава-палітычнай падтрымцы.

Падзеі на постсавецкай прасторы, Балканах, у краінах Вялікага шаўковага шляху сведчаць, што глабалізацыя адбываецца ва ўсіх сферах. Старыя імперыі — Германская, Расейская і нават Брытанская — разбураныя беззваротна. Нават Англія ў Вялікай Брытаніі пацяснілася для Уэльса і Шатландыі. Расія таксама дэзінтэгруецца. Паводле афіцыйных матэрыялаў, значна частка асноўных рэсурсаў Расіі належыць замежнаму капіталу. Дзяржаўныя мовы Рэспублікі Саха (Якуціі) — якуцкая, англійская і руская. За Уралам не кантралююцца эканоміка і дэмаграфія. На тэрыторыі Расіі не спыняюцца ваенныя канфлікты. Адсюль і міжнародны статус Расіі — аслабленая рэгіянальная краіна. Завяршаецца дэзінтэграцыя эканомікі, перш за ўсё на скандынаўска-пецярбургскім і турэцка-маскоўскім кірунках. Чакаць з Масквы плыні культуры праз рускую мову не выпадае (у адпаведнасці з урадавай праграмай эканамічнага развіцця Расіі). Няма ў Расіі магчымасці падвоіць валавы ўнутраны прадукт, каб адносна хутка дагнаць Партугалію, самую адсталую ў Еўропе. А ў Беларусі ёсць рэаліі і перспектыва для культурнага ўздыму. У Расіі рубель плануецца зрабіць валютай да 2010 года, уступіць у Сусветную гандлёвую арганізацыю і ўзняць цэны на рэсурсы да ўзроўню сусветных. Гэта азначае, што фактар цаны Беларусь страціць, а фактар аддаленасці расійскай прасторы стане рэальным. І толькі настальгія па СССР захавае ў залежнасці ад Масквы невялікую частку беларускіх грамадзян. Але ж і яны не памяняюць сёння “мерседэс” на “Волгу”, а “фольксваген” на “Масквіч”. Таму глабалізацыя для Беларусі ў адрозненне ад Расіі і надалей будзе прагрэсіўным працэсам умацавання дзяржаўнасці, суверэннасці, культурнай самабытнасці. Але гэта магчыма толькі пры ўмацаванні і ўдасканаленні структур улады і сцвярджэнні прыярытэту беларускай нацыянальнай культуры. Агульначалавечае існуе толькі ў этнічным, калектыўнае — у асобе, глабальнае — у сацыяльна-этнічнай еднасці.

— Вы аптыміст, Уладзімір Міхайлавіч…

— Так, я — аптыміст. Таму што мяне трымаюць веды і вера. І я ведаю, што, на падставе навуковага прагнозу, Беларусь вельмі хутка будзе незалежнай і дэмакратычнай дзяржавай.

Многія былыя жыхары Чамяроў сваё жыццё звязалі з арміяй. І каб пра ўсіх чамяроўцаў-вайскоўцаў расказаць, патрэбна вялікая манаграфія. Але пра аднаго маладзейшага земляка прыгадаць трэба. Я маю на ўвазе Ігара Бурсевіча — ваеннага інжынера і паэта.