Книга Марко Поло. Главы XL–XLI. М., 1956; Delumeau J . Histoire du paradis. P., 1994. P. 112–113.
Deluz C . Le livre de Jehan de Mandeville, une «géographie» au XIV s. Génève, 1990.
Wil. Tyr. Р. 134.
Ibid. Р. 105: «Arabes in tantam elati superbiam».
Ibid. P. 152: «Tandem vero haec potitus victoria, et praesenti successu Solimannus factus elatior…».
Ibid. P. 302: «…dux eorum non ferens insolentiam cum suo egressus est comitatu…».
Ibid. P. 323: «At vero Corbagath… nunc notum per eosdem ejus habentes discessum, in majorem se erigunt insolentiam, et, quasi de victoria certa spe concepta, nostros animosius comprimebant et coangustabant attentius…».
Ibid. P. 520: «…per successus continuos contrita est Persarum superbia».
Ibid. P. 561: «Erant autem eorum major in infinita multitudine fiducia; nostris autem in praesentia victoriosissimae crucis, et in confessione verae fidei spes amplior et indeficiens…».
Ibid. P. 337: «divinitis concessu principes potiti victoria…».
См.: Tud. P. 136: «timore nimius perterriti».
Подобный топос нередко встречается в агиографии: так, в житии св. Ромуальда святой поражает предстающих перед ним грешников страхом, как если бы они предстали перед судом Божьим. См.: Murray A . Reason and Society in the Middle Ages. Oxford, 1978. P. 396.
Continuation. P. 151. Cap. CXL: «Cuides tu que le rei d’Engleterre soit en celui buisson?».
Wil. Tyr. P. 314.
Ibid. Р. 314: «Alligate eos, et compeditos cum armis suis et isto suo habitu domino meo…».
Ibid. P. 314–315: «…quanto sane a contemptibilioribus, suo judicio, victus abiit et confusus, tanto illi major est inflicta contumelia…».
Ibid. P. 308.
Wil. Tyr. P. 289.
Как известно, версия о существовании дипломатических отношений между христианским и мусульманским правителями весьма сомнительна. Ее несостоятельность была доказана еще В. В. Бартольдом. См.: Карл Великий и Харун-ар-Рашид // Соч. Т. VI, М., 1966. Однако нас в данном случае интересует не достоверность всех этих сведений, а христианские представления о мусульманском Востоке и образ халифа Харун-ар-Рашида в латинской традиции.
Wil. Tyr. Р. 108–109: «Аагиш videlicet, qui cognominatum est Ressith, qui unverso praefuit Orienti, cujus liberalitatem et urbanitatem praecipuam, et mores singulariter commendabiles, universus etiam usque hodie Oriens admiratur, et praeconiis attollit immortalibus…». Примечательно, что по отношению к мусульманскому правителю хронист использует тот же эпитет, что и по отношению к Годфруа Бульонскому — «commendabilis» — «достойный одобрения», «похвальный». Ср.: Wil. Tyr. IX, 5.
См.: Aziz-al-Azmeh . Barbarian in Arab Eyes // Past & Present. 1992. № 134. P. 5.
Wil. Tyr. P. 108, 110, 289,308.
Wil. Tyr. P. 110: «adeo enim in omni impietate et nequitia singulatis extitit»
Ibid. P. 110: «Hic et praedecessorum suprum et successorum… in omni impietate et nequitia singulars extitit, ut ejus vita Deo et hominibus odibilis, specilaes exigat tractatus…».
Ibid. Р. 120.
Ibid. Р. 121.
Ibid. Р. 121.
Ibid. Р. 120.
Ibid. Р. 565: «Doldequinus, perfidus et impius Damascenorum rex…». В этом пассаже речь идет о военных стычках между рыцарями иерусалимского короля Бодуэна II и правителя Дамаска. Примечательно, что в «шансон де жест» «Взятие Акры» эпизоды конфликтов между Дукаком и иерусалимскими королями обрастают фантастическими деталями, но при этом поэт в большей мере сосредоточивает свое внимание на борьбе между Дукаком и Танкредом. См.: «La Prise d’Acre», «La Mort Godefroy», «La Chanson des Rois Baudoin» / Ed. P. Grillo. Alabama, 1987.
См. главу «Образ ислама: опыт анализа понятий».
Wil. Tyr. IX, 5: «in operibus pietatis assiduus».
Wil. Tyr. P. 556: «infidelium potentissimus princeps».
Ibid. P. 564: «praedictus fidei et nominis Christiani pertinax et indefessus persecutor Gazi».
Ibid. P. 556: «apud suos valde formidabilis».
Ibid. P. 558–559.
Ibid. Р. 564: «…ille aeternis incendiis, infelicem animam dicitur exhalasse».
Ibid. P. 612: «immanissimum nostrae fidei persecutorem Bursequinum».
Ibid.: «interiit, nequitiarum suarum semina simul et fructus impietatis, opere suo recolligens».
Wil. Tyr. P. 598: «Balak, poentissimus Turcorum satrapa».
Само понятие «amicitia» в Средние века включало целый спектр различных эмоций и отношений — от основанных на доверии близких дружеских отношений до политических союзов и объединений для достижения каких-либо целей. См.: Althoff G . Verwandte, Freunde und Getreue. Zum politischen Stellenwert der Gruppenbildungen im frühen Mittelalter. Darmstadt, 1990.
Wil. Tyr. Р. 352: «Unde factum est, ut ab ea die dominus Balduinus Turcorum declinaret amicitiam, et suspectam penitus haberet fidem».
О портретах христианских правителей см.: Giese W . Stadt- und Herrscherbeschreibungen bei Wilhel von Tyrus // Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters. 1978. Jg. 34. Hf. 2. S. 381–409.
Читать дальше