Smail R. C . Crusading warfare (1097–1193). Cambridge, 1956. P. 75–83.
Fulch. Carnot. P. 662: «Pedites nempe Arabes vel Aethiopes».
Rad. Cadom. P. 629: «Tunc nec Arabs jaculo, nec fidit Turcus in arcu…». Эфиопы, берберы и суданцы составляли часть армии фатимидского Египта. См.: Smail R. С . Op. cit.; Verbruggen J. F . The Art of Warfare in Western Europe during the Middle Ages/Ed. R. Vaughan. Oxford, 1977. Vol. 1 Поскольку арабская пехота сражалась в ближнем бою, то франкам было легче одержать над ними победу. Не случайно писатели-хронисты часто отмечают, что сражения с Фатимидами длились недолго, и Роберт Монах о сражении с везирем аль-Афдалем говорит следующее: «Не прошло и часа, как эмир был побежден» (Rob. Mon. P. 784: «Qua hora passus est, ammiravisus victus est…»; Fulch. Carnot. P. 414: «horae parvae modico»). Все эти сообщения совпадают с действительностью.
Fulch. Carnot. P. 452: «pedites tamen nostri non ignavi pluviam sagittarum invadentibus se tantam iaciebant, ut in visibus eorum et peltis».
Rad. Cadom. P. 621, 640, 645.
Fuch. Carnot. P. 662–663: «Aethiopes quidem ancilia tenentes in manibus se inde tegebant et protegebant…».
Примечательно, что и в «шансон де жест», и в иконографии (Ms. fr. 24209, f. 62 v) круглый щит становится настоящей визуальной эмблемой сарацин и нередко связывается с негативными коннотациями. См. главу «Мусульмане в иллюстрациях к хронике Гийома Тирского».
Rad. Cadom. Cap. XXI: «nichil arcus, parum lancea, ensis plurimum agit».
Точно такое же противопоставление можно обнаружить в «шансон де жест»: Bancourt P. Les musulmans dans les chansons de geste. Aix-en-Provence, 1982. T. 2. P. 940–942.
Rob. Mon. P. 765.
Ambroise Estoire de la guerre sainte. V. 6359.
Fulch. Carnot. P. 359: «militiam suam per acies divisam competenter tunc ordinavit ad proeliandum».
Guib. Nov. III, 2.
Gautier L . La chevalerie. Génève, 1884. P. 739.
Rad. Cadom. P. 636.
Rob. Mon. P. 856: «Tensis enim arcubus, nostris hostes se opposuerunt… Pugna itaque comittitur, sed non aequa lance, quoniam, tractis sagittis, illi, ut eorum consuetudo est, fugere voluerunt…».
Raym. d’Aguil. P. 244: «Turci vero et Arabes, qui contra Flandrensem comitem veniebant, ut videre quod non jam sagittis eminus, sed cominus gladius res gerenda foretin fugam versi sunt…».
Fulch. Carnot. P. 263: «…Ipsi autem, ut mos eorum est, undique se dispergere coeperunl, occupando colles et vias ubicumque poterant nos girare voluerunt…».
Raim. d’Aguil. Cap. V: «…Turci vero, insoliti agere bellum gladiis, fugam pro refugio arripuerunt…».
Fulch. Carnot. P. 540–541: «… per dies plurimos nolentes proeliari nostros fatigare studuissent…»(«…не желая целыми днями с нами сражаться, стремились нас изнурить…»).
Здесь можно провести параллели с героическим эпосом. Поэты также подчеркивают, что мусульмане могут бесконечно преследовать врага, в отдельные моменты отступая или обращаясь в бегство, при этом они действуют с быстротой оленя, как образно говорят поэты. См.: Asp. V. 6953: «Se il encalcent, il cacessont aides/Et, se il fuient, isnel come cers»; Asp. 8728. Мусульмане прибегают к бегству как испытанному ими методу ведения боевых действий.
Так пишет о них Раймунд Ажильский: «враги все время пытаются нас окружить» (Raim. d’Aguil. P. 244: «Etenim id moris pugnandi apud Turcos est, ut, licet pauciores sint, tamen semper nitantur hostes cingere eos»).
Baldr. Dol. P. 98: «confisique multitudine sua, multi paucos circumcinxerunt: Sarracenis enim is modus est pugnandi».
Fulch. Carnot. P. 498: «Turci autem, ex more sagittari nos retro gyrantes et saggitarum pluvia plagantes, iam arcuum officia dimiserant, iam vaginis enses traxerunt quibus nos communis feriebant…».
Tud. P. 74: «…iaculando et sagittando, et vulnerando ac crudeli undique detruncando ense…».
Fulch. Carnot. P. 195: «…nobis omnibus tale bellum erat incognitum».
Munro D. C . Christian and Infidel in the Holy Land // The International Monthly. 1901. November. P. 700.
Wilhelmi monachi Malmesbiriensis De gestis regum / Ed. W. Stubbs. Т. II. P. 393 ff. // RS. Vol. 90.
Fulch. Carnot.. P. 263.
Ibid. P. 540.
Ibid. P. 263.
Ibid. P. 540.
Alb. Aquen. P. 291.
Bancourt P . Op. cit. P. 282, 289.
Preuss H. Die Vorstellungen von Antichrist im späteren Mittelalter, bei Luther und in der konfessionellen Polemik. Leipzig, 1906.
Guib. Nov. III, 12: «Est autem ea consuetudo gentilium, ut caesorum capita ad indicium victoriae reservare ac ostentare soleant…».
Alb. Aquen. P. 348: «…Quo viso et cognito, Ascalonitarum crudelitas propalata est…».
Baldr. Dol. P. 59: «vir quidem bellicosisssimus, nulli audacia secundus, prudentia praeditus, divitiis copiosus, militaribus auxiliis constipatus».
Alb. Aquen. P. 284: «Solimanni, viri magnifici, ducis ac principis Turcorum…».
Ibid. P. 342: «Solimannus, qui erat vir mirae et magnae industriae».
Ibid. P. 286: «Turci, viri militares et arte belli illustres».
Ibid. Р. 344: «Ejusdem Amase hasta et sagittis incomparabilis erat».
Guib. Nov. VII, 19: «…nimirum infinitas quas adduxerat copias, lectissimam juventutem fortitudine ac specie…».
Читать дальше