Пётр Вяжэвіч - Дзённік пасольства да цара Міхаіла Фёдаравіча ад караля і вялікага князя Уладзіслава IV

Казлоўскі адказваў:

— Акажыце вы, вялікія паслы, нам хаця б крыху вашай павагі. І мы з вамі таксама пачнём па-братэрску абыходзіцца.

Паслы таго ж запатрабавалі ад маскавітаў. Тады царскія прадстаўнікі зрабілі некалькі крокаў насустрач. Паслы таксама да іх наблізіліся.

Князь Міхаіл Казлоўскі зняў шапку. За ім рушылі ўслед ўсе астатнія і знялі галаўныя ўборы.

Князь сказаў:

— Вялікі гаспадар, цар і вялікі князь Міхаіл Фёдаравіч, усяе Русі самаўладца і многіх дзяржаў гаспадар і ўладальнік, даслаў нас дваран, сваіх халопаў, да вас, вялікіх паслоў Уладзіслава Чацвёртага, Божай ласкай караля польскага, вялікага князя літоўскага і іншых. Цар загадаў нам сустракаць вас і прымаць. Яго царская вялікасць пытаецца, ці добра вы даехалі і ці ў добрым здароўі прыбылі ў Маскву.

Адказваў пан Песачынскі:

— Дзякуем яго царскай вялікасці за гасціннасць і клопат. Дзякуй богу, прыехалі ўсе ў добрым здароўі.

Прамовіў Гарыхвостаў:

— Яго царская вялікасць пытаецца вас, ці мелі вы, вялікія паслы, дастаткова людзей і коней у дарозе, і ці добра вы жылі ў дарозе.

Адказваў пан Сапега:

— Мелі столькі, колькі нам давалі. І за тое дзякуем.

Убачылі дваране, што нас у шляху забяспечвалі вельмі сціплым правіянтам.

Яны сказалі паслам:

— Вялікія паслы, не здзіўляйцеся. Зямля ў тых краях занадта спустошана. Не было вам чаго даваць. Але тут усяго ў дастатку. Усё кампенсуецца вам, дваранам, і вашым коням. А цяпер яго царская вялікасць загадаў паказаць вам двор.

Узаемныя папрокі і гандаль пра сыходжанне з коней, пра крокі паслоў насустрач баярам доўжыліся гадзіны дзве ў тым месцы, дзе нас сустрэлі. Нарэшце абодва бакі супакоіліся і прыйшлі да згоды. Паслы і баяры цёпла віталі адзін аднаго. Пасля гэтага царскія баяры селі на сваіх коней, а паслы на сваіх, і рушылі ў горад.

Уезд быў такі.

Спачатку ехалі два пакаёвыя яго міласці пана ваяводзіча віленскага — пан Палубінскі і пан Вайніловіч.

За імі аб’езджаныя коні, яго міласці ваяводзіча, — пяць выдатных скакуноў, упрыгожаных пазалочанымі капамі і шосты з каштоўным казацкім сядлом — адкрытым. А за імі вялі пару асядланых коней пана камянецкага.

Пасля коней стройна ехалі дваране іх міласцяў паслоў. Яго міласці ваяводзіча віленскага, на выдатных конях, каштоўна аздобленых — 21 асоба. Некаторыя з іх сядзелі з крыламі з белых пёраў. Яго міласці пана камянецкага — 6 прыяцеляў, 2 слугі. Яго міласці пана Вяжэвіча — 2 слугі.

Дзякі ехалі перад іх міласцямі пасламі, а потым ехалі іх міласці паслы разам 3 царскімі дваранамі.

За іх міласцямі рухалася моладзь яго міласці ваяводзіча віленскага ў барвовай вопратцы на цудоўных конях — 26 асоб. Яго міласці пана камянецкага — 13 асоб. У канцы рухалася чэлядзь пана Вяжэвіча, а таксама вялікая грамада слуг і чэлядзі яго міласці пана ваяводзіча віленскага.

Драгунаў яго міласці пана камянецкага — 22.

Венгерскай пяхоты яго міласці пана ваяводзіча віленскага налічвалася 60 асоб. Яны былі ў чырвоных жупанах, у зялёных катанках, падшытых футрам, усе з пасярэбранымі нажамі і стрэльбамі, а таксама з іншым патрэбным рыштункам. Мушкеты ў іх віселі на рамянях. Пяхота рухалася па абодвух баках у парадку адзін за другім.

Напрыканцы вазы іх міласцяў паноў паслоў. Тут жа калёсы са скарбам, кухоннымі рэчамі і вінамі ішлі парадкам.

Завяршалі поезд купцы сваім табарам, на санях і падводах.

Коннікаў, якія выехалі нам насустрач, магло быць каля дзесяці тысяч. А ў горадзе люду — на тых вуліцах, якімі мы ехалі, — на зямлі, у вокнах, на дахах цэркваў і дамоў, была незлічоная колькасць.

Праводзілі нас з Цвярскога прадмесця ў Белы горад. А ў Кітай-горад — праз другую браму.

У той другой крэпасці, названай Кітай-горад, далі нам двор. Ён быў непадалёк ад Крым-горада, новы, але вельмі цесны і не вельмі зручны.

Іх міласцям панам паслам далі асобныя гмахі, паблізу сябе.

Слугам прыйшлося размяшчацца паўсюль, паводле магчымасці.

Праз гадзіну пасля прыезду, калі пачало ўжо змяркацца, прыйшоў да іх міласцяў дзяк. Ён сказаў: «Царская вялікасць вас, вялікіх паслоў, даруе. Пасылае вам царкоўнае віно — раманею, мёд, рыбу і ўсякія прысмакі».

Усё, што ім было прывезена, прачытаў у рэестры іх міласцяў.

17 у суботу. Сышліся іх міласці да пана камянецкага. Туды да іх прыйшлі дваране — Карскі, Казлоўскі і Гарыхвостаў з таварышамі, а таксама нашы прыставы.

Іх міласці паслы прапанавалі прыставам: «Данесці ад нас думным баярам, братам нашым, каб яны білі чалом цару ад нас і ад сябе і прасілі яго прыняць нас да аўторка, за дзень да прызначанай даты. Каб ён не прапусціў вызначанага раней дня і прынёс прысягу, як папярэдне дамоўлена. Таксама перадаць, што нас вельмі ўразіла тое, што з намі абыходзяцца не як з пасламі, а як з палоннымі. Закрылі нас у вельмі цесным двары, у якім па некалькі дзясяткаў чалавек жывуць у адной ізбе. А пяхота і вялікая колькасць коней наогул стаяць на падворку пад адкрытым небам. Там жа знаходзяцца купцы і драбнейшая чэлядзь. Да таго ж, нас вакол двара акружылі вартай — стральцамі. Мы вольныя людзі, якія сюды прыехалі паводле добрай волі. Пра ўсё гэта просім вас, думных баяр, братоў нашых, паведаміць цару. Каб ён загадаў гэтак не паступаць з намі. Пры ўсёй цеснаце нашы людзі і коні ў дадатак церпяць яшчэ і голад. Да нас даходзіць вельмі скупы харч, а ў горад для набыцця патрэбных рэчаў нам забаронена вольна выходзіць».