Пётр Вяжэвіч - Дзённік пасольства да цара Міхаіла Фёдаравіча ад караля і вялікага князя Уладзіслава IV

Па даручэнні паслоў я адправіў лісты да яго вялікасці караля.

Вайсковыя артыкулы і ніжэй змешчаны ліст, падрыхтаваны для абвяшчэння ўсім.

Паны паслы, якія кіруюцца добрай радай і супольнай згодай, увасабляюць годнасць яго каралеўскай міласці. Яны, перадусім, шчыруюць дзеля бяспекі і дабра таго народа, да якога выязджаюць. Толькі ад іх залежыць, ці здабудуць яны славу і пашану.

Іх міласці паслы мусяць імкнуцца, каб паміж усімі, хто накіроўваецца з пасольствам, панавалі спакой, згода, узаемная міласць і шанаванне. Аніякіх сварак, цяганіны, крыкаў і розных звадак сярод іх не павінна быць.

Усялякія эксцэсы, калі яны надарацца, будуць разглядацца ў двухбаковым судзе, які іх міласці паслы створаць з прадстаўнікоў двух народаў. Вінаватыя будуць жорстка пакараныя, паводле артыкулаў вайсковага права, пра якія неабазнаныя няхай спытаюць у абазнаных.

На працягу ўсяго шляху руху пасольства павінен захоўвацца выключны парадак. Адзін на аднаго не павінен наязджаць, не спіхваць з дарогі, не заязджаць наперад. Кожны мусіць пільнаваца вызначанага месца.

Калі некаму ўчынена шкода, ён не мае права дамагацца справядлівасці праз сварку і лямант, а абавязаны цярпліва паведаміць пра бяспраўе свайму старэйшаму і ў судзе спакойна распавесці пра здарэнне.

Кожны павінен слухаць трубы і пабудкі, а таксама без затрымкі выконваць каманды аб спыненні на адпачынак і пачатку далейшага руху пасля прыпынкаў.

Калі нехта не згодны выконваць вызначаны парадак і даведзеныя ўсім арты­кулы, няхай сумленна пра гэта спытае сябе, і мяжы з іх міласцю панамі пасламі не перасякае, а вяртаецца назад дадому.

Два суддзі, якія мусяць ажыццяўляць усе суды падчас пасольскай місіі: з боку Кароны — пан Ажэхоўскі, з боку Вялікага Княства Літоўскага — яго міласць пан Ерашынскі, падсудак рэчыцкі.

9 у пятніцу. Прыйшлі прыставы і паведамілі, што ўсе падводы сабраны і яны самі гатовыя, каб праводзіць далей паслоў. Не затрымліваючыся, мы ў той жа час выехалі з Вязьмы. Начавалі ў Царовым Займішчы. Там каля 40 хацін. Праехалі 8 міль па пратаптанай дарозе і па глыбокім снезе, які даходзіў коням да пуза. Таму коні рухаліся з вялікай цяжкасцю.

Прыставы прынеслі раманеі, віна і агародніны, а таксама падагналі неабходную колькасць фурманак, памятаючы пра ўчарашнія прэтэнзіі да іх.

10 у суботу. Выехалі рана. На начлег спыніліся ў Калачынскім манастыры. Шлях быў складаным і пустынным. За час дарогі не бачылі ніводнай хаціны. Рухаліся па вельмі глыбокім снезе.

11 у нядзелю. Да іх міласці паноў паслоў рана прыйшлі прыставы. Старэйшы прыстаў Філон, ад імя думнах баяраў, звярнуўся да паслоў:

— Прыйшлі да вас, вялікіх паслоў, сказаць ад імя баяраў, думных людзей, якія даслалі да нас грамату. У той грамаце паведамляецца, што вы парушаеце заключныя пагадненні і маеце з сабою больш людзей, чым было ўстаноўлена. Ты, Казімір Львовіч, маеш з сабой вельмі вялікую колькасць сваіх людзей. Твае таварышы — Песачынскі і Вяжэвіч — правільна зрабілі, што ўдвух узялі менш людзей, чымся ты адзін. Ты да таго ж прывёў з сабой гайдукоў. Вы, вялікія паслы, прыйшлі да нас, каб гаварыць аб добрай справе, а не на бойку. Таму вам варта частку людзей адправіць назад.

Водпаведзь маскавітам.

Дзівімся з незвычайнага гонару і пыхі нашых братоў — думных баяраў! Не разумеем іх непаважлівых да нас адносін! Хочуць вучыць нас пасольскім звычаям і, пры гэтым, прагнуць камандаваць намі, свабоднымі людзьмі! Паведаміце ім або напішыце, што мы адправіліся ў шлях па волі нашага караля, а не па загадзе цара і думных баяраў. Наш кароль ведаў, каго і з чым накіроўваць. Вы беспадстаўна патрабуеце ад нас адаслаць назад пяхоту. З намі няма лішніх людзей. Мы едзем з такім суправаджэннем, з якім звычайна наведваем нашага караля. Пяхота нам заўсёды патрэбна ў дарозе для розных патрэб, — для аказання паслуг, дапамогі ў перамяшчэнні цяжкіх вазоў і для ўзвядзення мастоў.

Ведайце, мы прыедзем у сталіцу ў такім складзе, у якім вы нас цяпер бачыце. Мы і з Вязьмы выехалі не паводле вашага запрашэння, а таму, што не маглі дастаць корму для людзей і коней.

Што тычыцца харчавання, то думныя баяры няхай не хвалююцца. Значную частку ежы і фуражу мы набываем за свае грошы. Мы трацім асабістыя сродкі і не наносім ім аніякай шкоды.

Нагадайце думным баярам, нашым братам, каб яны перасталі ставіцца да нас з дурной пыхай. Мы не перастаём здзіўляцца з іх высакамернасці.

Атрымаўшы такую рэзалюцыю ад паслоў, прыставы сышлі.