Вахит Имамов - Карабәк. Каенсар (җыентык)

Юл буена Туктамышның җаны тоташтан ут иде, кала тышына ук чыгып, үзен көтеп торган бәйләрбәге Хәсәнне күргәч тә ярсуыннан басылмады әле.

– Ниткән булгак ул мәркәздә? Син ни карап яттың? Кайда миңа каршы фетнә кузгаткан теге явыз этләр?

Туктамыш әле төкерекләрен чәчә-чәчә, әле камчы уйнатып котырса да, Хәсән бәкнең йөзе таштан юнып ясаган шикелле салкын һәм үзгәрешсез иде, җавабы да кырыс кына чыкты:

– Фетнә-булгак дигәннәре һичбер мәмләкәткә дә чит-ят гамәл түгел. Тәхете вә таҗы булгач, аңа атлыгып торучы кайнар башлар һәрчак табыла ул. Адәм балаларының чире шундый инде. Ишектән керүгә, мәҗлес өстәленең читенә утыртсаң, ул түрдәге иң нәүмизле калҗага үрелмичә калмый.

– Син ник суган әкияте сатып торасың әле монда? – дип үкеренде Туктамыш хан. – Теге этләр, этләр кайда, дидем? Идегәй кияү дә шул Ырысныкыларга сатылганмы әллә? Хакмы шул сүз?

– Ни аяныч, хак шул, – диде Хәсән элеккечә күңелсез һәм салкын аһәң белән. – Алай гына да түгел, синең кияү – булгак юлбашчысы. Ырысныкыларны башлап ул котырткан. Токтакый белән Күнче – акыл утырткан ирләр, алары таҗга дәгъва итәргә теләк белдермәгән. Ә Тимер Котлык – ияр татымаган, тәртәне күрмәгән яшь тай, дуамал бит. Идегәй эт шикелле өстереп торгач, котыргандыр инде. Яшь чагында кем генә хыялында ай түбәсенә сикереп менмәгән соң?!

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

Ясавыл – кала-кирмәннәрдәге эчке сакчы.

Бигать – тугрылыкка ант.

Вәли гаһед – тәхеткә кануни варис.

Милади белән 1342 ел.

Турун – онык улы яки оныкның оныклары.

Соран – төсен үзгәртүче җәнлек, хамелеон.

Җасус – астыртын, мәкерле рәвештә килеп җан кыючы.

Каладар – наместник.

Шөлди кыры – Дон елгасы буенда 1380 елның 8 сентябрендә Мамай мирза белән Дмитрий кенәз яу үткәргән Куликово кыры.

Җәнәвиз – Кырым ярларында колония төзеп яшәгән генуэз-венециялеләр.

Алан – чукынгач осетинга әверелгән кавем.

Сыбай – офицер. Төрекләрдә һаман да шул исемдә.

Җүнкала – Түбән Новгородның Алтын Урдадагы атамасы.

Суздаль-Нижгар кенәзенең тарихтагы исеме Дмитрий Константинович. Ике Дмитрий арасында буталдырмау өчен, монысының исемен үзгәртергә булдык.

Бүгенге атаклы Мамай курганы – элек мирза сарае урнашкан калкулык.

Рум диңгезе – Кара диңгез.

Алпар – рыцарь.

Кәффа белән Солхат – хәзерге Феодосия каласы. Солхат Аксак Тимер тарафыннан юкка чыгарылган.

Нөгәр – отряд, гаскәр.

* Ләһ – поляк халкының элеккеге исеме-атамасы.

Милади белән 1380 ел.

Борын-Инеш – Воронеж елгасы.

Көбә үзән – Кубань.

Карасу – Елец каласы.

Кияү кала – Киев.

Рус елъязмачыларына нисбәт ителгән «Задонщина» һәм «Сказание о Мамаевом побоище» дигән хикәятләрдә Куликово кырында руслар ягыннан 303 мең сугышчы яуга кергән, шуларның 259 меңе һәлак булган дип тасвирлана. Әлбәттә, бу саннар хакыйкатьтән гаять ерак.

Алай – полк.

Соран – хамелеон.

Мигъмар – төзүче оста, архитектор.

Ушкуй – елга баркасы. Шуларга төялеп, Болгар яки Алтын Урда калаларын таларга килүче урыс юлбасарларын элек шулай атаганнар.

Имәнкала – бүгенге Уфа урынындагы кирмән.

Җигән – бертуганның улы, русча – племянник.

Великий Новгород каласы күздә тотыла.