СтаВл Зосимов Премудрословски - KUNDA. Hazil haqiqat

– – Meni otding, Taqir!! – Gramafon singari qip-qiqirladi va burishib, hushtak chalishni davom ettirdi, bobosi allaqachon polda yotgan edi, orqasi pastga.

– – Qanday qilib? – so’radi Metyusning bo’g’zini og’ziga olib, cho’chqa kabi o’tirgan Taqdir qo’llarining suyaklari bilan.

O’sha paytda, keksa kormorant, o’rta yoshli kormorantning ostidan tashqariga chiqmoqchi bo’lib, chap qulog’ini bo’shatib, burnidan olxo’ri siqib chiqardi. Kald, qo’llarini qo’ymay, boshiga urib javob qildi.

– – Yaxshi, tabiiy. – Men ularning yosh kormorantlarini tinchlantirishga harakat qildim, demoqchiman. – Hey, uysizlar, ularni yotoqda isrof qilinglar. Ayting-chi, Metyu, nimani buzdi?

– – Men!! – Taqirni qo’yib yubormay, bobo oqlay boshladi. – Men uxlayapman, tabiiy ravishda, kimdir o’zlarini oqlashini his qilyapman, ko’zlarimni ochaman – qor. Men qimir etdim va o’rnimdan tura boshladim. Men o’girilib qarasam, mendan o’n santimetr kattaroq xolam va tramvay bor. Kechasi sovuq, uxlamayapti, shuningdek Lusi, chorva mollari, tashladilar, ah!! Ha! Ha! – deb uch marta xitob qildi Metyus.

– – Ha!! Ha! Ha! – Lissi uni uch marta ko’ziga urdi.

Yarim soatdan keyin biz allaqachon ikki yuz grammga buyurtma qildik va tushunmovchiliklarimizni oqlash uchun ketdik. Shunday qilib, butun bir oy davomida, Modusiy qashshoq bo’lmadi. Yaxshi narsa – bu bank kartasi. Iqtisodiy…

– – Bu uzoq, qonuniy vaqtlarsiz, tundra odam bo’lgan payt edi. Tundra odamining bilaklarini ko’taring, yarim kun, tundra odamining qo’ltig’ini tushiring, yarim tun. Buning ustiga bitlar ham yashagan. Va yuz foiz ko’rish qobiliyatiga diqqat bilan qarash uchun, bular umuman bit emas, balki mamontlar, qutb ayiqlari, uchida kiyiklar va cho’chqalar. Va keyin hamma chukchi – odamlar deb atashdi, chunki ular tundrada yashaydigan yagona zot edi. Qandaydir tundrada bo’lgan odam qo’ltig’ini ko’tarib, uni silkitib yuribdi, chanda esa yaranganda dahshatli bo’rondan omon qoladi. Qo’ltiq tundra odamiga tirnalishdan to’xtadi va bo’ron to’xtadi. Va Chukchi tundrada uylarini tark etdi va darhol sariq siydik bilan toza oq qor uchun unga minnatdorchilik bildirdi. Va tundra tanadagi vitaminlar etishmasligidan, tanadagi sivilcalarga o’xshab ketdi. Va bularning barchasi paydo bo’ldi va hamma raqsga tushishdi, lekin jimgina sariq muzlar yo’qoldi, kimdir ularni o’g’irlab, teshiklarni qoldirdi. Va keyin, mahalliy «Chukchi» uysiz Sereja, hamma «sariq qor» deb nomlashdi, o’z hikoyasini davom ettirdi, tundra odam unga o’g’ri topib, uni asabiylashtirishni buyurdi. Hamma chukchi qor bo’ronlariga dafn qilindi va qarab, kutishdi va hayron bo’lishdi. Aniqlanishicha, ularning bolalari bozorda sotiladigan kokerellar uchun bu muzikalarni ko’rib chiqqan o’g’ri ekan. Chaqaloq tug’ilgandan beri, ular unga:

– – Ovqat qilma, qassob, sariq qor!! – va uni kaltaklang, oldindan kaltaklang, ayniqsa boshiga.

Umuman olganda, Sereja-Sariq Qor yigirma yetti yoshda edi, qolganlari ham Chukchi singari. U Markaziy kutubxonaga borib, yo’l davomida idishlarni yig’di. Bir marta u kunlar davomida g’oyib bo’la boshladi. Hamma boshqacha, ammo qiziquvchan edi. U paydo bo’lganida, uni so’roq qilishdi. U jim qoldi. Ammo bir marta u mast bo’lganida va Serezha Sariq Qor yaqinda turmushga chiqishini tan oldi.

– – Va kimga? – degan savol ortidan.

– – Ha, mening yuragimning yarmi bor, u oltmish bir yoshga to’lgan bo’lsa-da, u mintaqada yashaydi, chunki u hech qanday bolaga kerak emas, allaqachon sakkizta. Bu erda men ularni boqaman va tarbiyalayman, chunki otam meni tarbiyalagan, otasi otasi va otasi otasi, onasi otasiz. – Seryoja burnini teshib qo’ydi, echkini tarqatib yubordi, unga qaradi va yedi. – Men Chupa-chuplarni yaxshi ko’raman, ammo u aqlli fikrlarni beradi. Yaqinda men hech kimning uyini topmadim. U ichkariga kirdi, qaradi, hamma uchun joy etarli edi: uning xotini, men va bolalar. To‘g‘ri, oqsoqol xafa, o‘n ikki yil qamoqda. Ammo hali ham yosh, ahmoq, faqat qirq taqillatdi. Men unga dars berdim, lekin u mening tajribamga ishonmadi. Xo’sh, yoz hali ham shu erda, shuning uchun men uyda evroni ta’mirlashga qaror qildim, allaqachon shlak, rang, cho’tkalar sotib oldim. To’g’ri, ba’zi xolalar kelishdi: «Nima qilyapsan?». – deb so’rashadi ular. «Ta’mirlash». – Aytayapman, lekin men darhol ular kech bo’lishganini, uy allaqachon men egallab olganini angladim. – Serezha Sariq Qor to’shak ostidan bir kraker olib, lehimdan qanday sakrashni bilmagan tarvuzni ustiga bosdi, uni sariq suyuqlik bilan surtib, ajin qilib uni echib tashladi. Rusk yorilib ketdi, lekin buzilmadi. Chukchi asta ko’zlarini ochdi va kraker qobig’idan chiqqan singan mo’riga qaradi.

– – Ooooooo!! u ingradi va tish og’rig’ini kaftim bilan isitishni boshladi…

Yoz o’tdi. Chukchi old tishlari bo’lmagan holda, barmoqlar bilan keldi. Uning boshida qon laxtasi bor edi.

– – Uyda mehmon bo’lgan Seryoza nimani nishonladi, qorong’i edi, yorug’lik o’chdi? – uysizlar hazillashishdi.

– – Yo’q, bu uy egalari bilan bu xolalar kelishdi, lekin men allaqachon ta’mirlashni tugatgan edim, oilam bilan borishni xohladim. Shunday qilib, ular meni klublar bilan urishdi. Itlar. Oxiri…

Quyosh charaqlab turardi. Osmon tiniq va vatanparvar vatanparvar vokzallar yuvinish xonalarida va naqshli karton bilan o’tirishar, boshqa idishlarni qo’yishar, boshqalar esa kokteyllar va pivo uchun maydalangan alyuminiy qutilarda. Hammasi yaxshi bo’lardi, lekin uylarning birida, ikkita «UAZ» lar ko’k rangli mayakchalar va eshikdan «otalar» chiqib ketishdi va oddiy odamlarda «sarig’i» deb nomlangan, saroy yaltiroq kiyingan ikkita yigit chiqdi. Mahalliy aholi hibsga olinish sababini hali ham tushunishmadi, chunki bu uchlik axlatxonalarda jiddiy ravishda shov-shuv ko’tarib, hovlilarni har kuni tozalab turar edi. Ularning har birida o’zlarining inventarizatsiyalari bor, ularning qo’llari allaqachon o’rganib qolgan va ularning har biriga supurgi, xalta va sumka qo’yilgan. Ushbu vositalar ularga talisman yoki tumor sifatida, uy uchun yozgi yoki yozgi bo’lib ko’rindi. Xudo begonani olib ketishidan saqlasin. Hamma narsa, o’lim. Kranti. Ammo bu uchlik voqeadan oldin va to’rtinchi Tumor xonim paydo bo’ldi. Va biz ketamiz.

Bir kun oldin. Ertalab arafasida Tumor xonim birinchi bo’lib o’rnidan turib, muqobilni ko’rsatishga, foydali ish bilan shug’ullanishga va hamma uyqu paytida uxlab yotgan joyni tozalashga qaror qildi, ya’ni oilada ro’yxatdan o’tish. Ushbu «to’daning» barcha a’zolari bir marta sudlangan emas. O’ziga ega bo’lmaganligi uchun, u o’zinikida deyishadi deb umid qilib, boshqa birovning inventarizatsiyasini oldi?! U ketmoqda, supurmoqda, sigaret qutisini yig’adi, barcha turdagi konfet o’ralgan narsalarni olib tashlaydi va mensimaydi, qutilarga nimanidir qaraydi va yo’l bo’ylab tanklar va sochiqlar bo’ylab sochilgan axlatlarni to’playdi. U allaqachon hududni tozalagan va to’satdan yo’lning narigi tomonida erkak va ayol qanday tushunishayotganini ko’radi.

– – janjal. – Tumor xonim o’yladi va hududni tozalashga kirishdi. Janjal qizib ketdi va ovozlar allaqachon eshitila boshladi, birdan xonim yig’lab yuborgudek, hovlida aks-sado yangradi. Tumor xonim ko’zlarini yuqoriga ko’tarib, bu odamning qip-yalang’och holda bir ayolni yonoqlariga urib qo’yganini ko’rdi. Yo’ldan o’tganlar e’tibor bermaydilar, lekin o’tmishdagi tovuq tuxumlari va tovuqlarning o’g’irlanishi, ayniqsa katta o’lchamlarda, bu parrandachilik fermasi rahbariyati tomonidan ushbu korxonaning xavfsizlik kamerasi tomonidan yozib olingan yuk ko’taruvchi-sherikning iltimosiga binoan o’zi olgan ikkita tuxumga qo’shilgan. Men bunga bardosh berolmay, cho’tka bilan yo’lni kesib o’tdim. Xayolidagi mashinalar unga xuddi aqldan ozganday yo’l qo’ydi. U ajnabiy chet el mashinalariga e’tibor bermay, tirgakka yugurdi va xuddi osmondan uchib ketganday, bir dehqonning oldiga yugurib kirdi va uni supurgi bilan bog’lab qo’ydi, shundan it it tomon yugurdi. Xonim ishonchsizlik bilan ko’zlarini katta-katta ochib, og’zini qo’llari bilan yopdi va g’azab bilan kulib yubordi. To’satdan uni qaerdan olish kerak. To’satdan, hech qaerdan, uchta politsiyachi paydo bo’ldi va darhol Tumor xonimni sudrab borishni boshladi. Bu qichqirdi: