Алесь Аркуш - Мясцовы час

– Дзякуй! То з гэтага твору і пачнем першы нумар «Ксэракса Беларускага».

– Як-як? – перапытаў Воюш. Яго відавочна зацікавілі апошнія мае словы.

– Вырашыў назваць альманах «Ксэракс Беларускі». Ну, па аналёгіі з кніжкамі Багушэвіча «Дудка беларуская» ды «Смык беларускі». А слова «ксэракс» – як сымбаль падпольнага выданьня. Альманах жа будзе падпольны.

Воюш засьмяяўся і выцягнуў правую руку з узьнятым вялікім пальцам.

– Кляс! Так бы мовіць, пераемнасьць з папярэднікамі! У рэчышчы беларускай традыцыі!

Вельмі апэратыўна адгукнуліся на мае просьбы даць свае тэксты ў новы літаратурны альманах Уладзімер Арлоў і Вінцэсь Мудроў. Арлоў прапанаваў сваё найноўшае эсэ «"Совершенно секретно" або Адзін у трох іпастасях», якое затым шырока друкавалася ў беларускім пэрыядычным друку. Але ўпершыню яно было надрукавана менавіта ў «Ксэраксе». Эсэ было прысьвечана прафэсару-гісторыку Абэцэдарскаму, які лічыўся адным з асноўных фальшавальнікаў беларускай гісторыі.

Мудроў прапанаваў апавяданьне «Час камара». Прыканцы 80-х Вінцэсь быў акрылены першымі сур’ёзнымі публікацыямі. Зьявіліся спадзяваньні на кнігу. Дарэчы, гэтае апавяданьне затым і трапіла ў ягоны першы зборнік «Жанчыны ля басейну», які выйшаў у 1992 годзе ў дзяржаўным выдавецтве «Мастацкая літаратура».

Свае вершы далі Лявон Баршчэўскі і Валянціна Аксак. Гэта былі практычна дэбюты. Валянціна Аксак толькі нядаўна на паседжаньні «Крыніцаў» прызналася, што піша вершы, і «Ксэракс» падтрымаў талент. А Лявон Баршчэўскі, які неўзабаве стане дэпутатам Вярхоўнага Савета і возьме ўдзел у абвяшчэньні незалежнасьці Беларусі, быў вядомы выключна як перакладчык, і сваіх уласных твораў нідзе не друкаваў.

Па аналёгіі з «тутэйшаўскім» альманахам «Літаратура», які ў першым нумары зьмясьціў тэксты рок-гурта «Мроя», у першы «Ксэракс» я ўключыў тэксты «Мясцовага часу» зь іх дэбютнага беларускамоўнага альбому «Слота».

Ну і, натуральна, у першым нумары «Ксэракса» знайшлося месца і для маіх новых вершаў.

Тацяна выйграла на працы талён на пакупку тэлевізара «Гарызонт». Дапамагчы з набыцьцём дэфіцытнага апарату вызваўся Сяржук Сокалаў-Воюш. Як вялікі знаўца тэлерадыётэхнікі, Сяржук старанна выбіраў тэлебачар – нехта з маладых пурыстаў з кампаніі Воюша прапанаваў такім словам называць тэлевізар. Сяржук круціў ручкі, задаваў гандляркам прыкольныя пытаньні, хахміў і жартаваў.

Затым мы пагрузілі тэлевізар на дзіцячыя саначкі і пакацілі набытак ад крамы «Арбіта» да нашага з Тацянай інтэрната. Цэлы вечар глядзелі целік. Ясная справа, пад выпіўку, закуску, жарты і сьпевы Сержука.

Прыходзілі да мяне Кузьмін са Сьвідрыцкім, прыносілі тэксты да новага альбому, напісаныя па-расейску. Папрасілі перакласьці на беларускую. Тэксты мяне зьдзівілі. Нейкай сваёй духоўнасьцю, як бы гэта ні гучала дзіўна ў адносінах да рок-паэзіі. Нячаста пачуеш, каб рокеры сьпявалі пра сэнс жыцьця, пра шлях дамоў, пра сваю любімую ўскраіну, пра тое, каб было ня сорамна сказаць: я жыў! Паабяцаў, што зраблю пераклад.

Праз пару дзён аказалася, што перакласьці трэба як мага хутчэй: Кузьмін патэлефанаваў і папрасіў прысьпешыць працу, бо музыкі мусяць на наступным тыдні ехаць у Мазыр на студыю гурта «Адлюстраваньне», каб запісаць свой чацьверты альбом.

Празь некалькі дзён Кузьмін прыехаў забіраць пераклады. З сабой ён меў «рыбу» зусім сьвежай песьні. Тэкста практычна не было. А песьню трэба запісаць заўтра. Кузьмін зь вінаватым выразам на твары працягнуў мне аркушык з вучнёўскага сшытка. На ім было накрэмзана ўсяго некалькі радкоў.

– І гэтую песьню вы заўтра будзеце запісваць у студыі? – са зьдзіўленьнем усклікнуў я.

– Спадзяюся, да вечара гэта будзе сапраўдная песьня.

Кузьмін мне падаўся авантурыстам. Як можна запісваць тое, што толькі нарадзілася і яшчэ не абкатанае, не праверанае часам.

– І што, мне проста вось зараз трэба напісаць тэкст? – гэта было ўжо рытарычнае пытаньне.

– Так, – Кузьмін лічыў такую сытуацыю цалкам нармальнай, маўляў, усё вартаснае нараджаецца экспромтам.

– І колькі я маю часу? – гэтае пытаньне было наогул шызафрэнічным.

– Ня больш за гадзіну. Бо празь дзьве гадзіны мусім пачаць рэпэтыцыю.

Мы разам селі на канапу, і я на каленях пачаў пісаць.