Әхәт Гаффар - Сайланма әсәрләр - 4 томда. 2 том

– Йә, сөйлә, – диде Галиәсгар, һәр икесе бисмилла әйткәннең соңында чынаякларга чәй ясап.

– Адәм сөйләр, тәкъдир көләр инде ул, – диде Сафиулла, ашыкмый гына чәй эчә башлап һәм кинәттән башлаудан читләшебрәк. – Ил белән киселгән бармактан кан чыкмый дигәндәй, түзәсең инде. Акчаң меңлек булса, хәл иминлек анысы.

– Ярар! Тәкә башы күрсәтеп, эт ите саткан ише итмә инде син. Алты-биш Сапый дигән атың Казан белән Җаек арасында койрык болгап чабулап йөри. Телең күздән күләгә алырлык. Ә монда Галиәсгар бай булып, Галиәсгар бай алдында тел яшермәк булып маташасың тагын!..

– Соң, җизни, табынга утырып җитмәстән телгә кан төшереп тә булмый инде ул.

– Алла бәндәсе! Ярар дим бит инде, ә! Һаман үз туксаны туксан… Мә, кымыз тотып куй соң, – дип, Галиәсгар агач җамаякларга чүлмәктән кымыз салды.

Сафиулла, җамаягын күтәреп:

– Менә бусы бүтәнчә! – дип, рәхәтләнеп көлеп җибәрде. Эчеп куйгач, тамакларын кырып һәм мыекларын сыпырып алдылар.

– Тешкә килешә бу! – диде Сафиулла.

Галиәсгар тынычланып калды.

– Син, Сафиулла кияү, меңлеген миңа калдыр аның. Иминлегең шунда булыр.

– Менә рәхмәт! Дөнья – фани, хакыйкать – бакый. Дөрес әйтәсең. Сөттә коенгандай була алмасак та, болай, Аллага шөкер, кәсеп бәрәкәтле булды.

– Чана алып кайттыңмы?

– Әлбәттә. Әйтергә оялмыйм дисәң, кушканны кылмыйм- мы соң! Бик хутлысын, затлысын гына сайлап алдым.

– Ярар. Бәясеннән тормам. Хәер, эштәгесе дә ару гына иде әле. Тик ел башында далага – кыргызларга чыгып керәсем бар. Ә сәүдәдә, үзең беләсең, барлык яраштыра, юклык орыштыра ул.

– Бәясе димәктән… Эсселәтеп җибәрде әле, – дип, Сафиулла камзулын салды да урындык аркасына элеп куйды. Ишек ачылып, Гайниҗамал аш, ит кертеп чыкканны көтеп алгач кына, кулын артка каерып, түш кесәсенә үрелде: – Монда бер Казан күчтәнәче түземсезләнеп тора иде әле – бәләкәй генә «урыс малае»…

Хатын-кызлар утырган бүлмә дә зәвыклы, ипле иде. Төрле җирдә һәм тәрәзә төпләрендә гөлләр күп. Күренекле урынга шулай ук бер өем китап куелган. Алар өстендә ике тәсбих ята. (Берочтан шуны да әйтеп китәргә кирәк: һәр бүлмә ишеге турысына нәфис шәмаилләр эленгән, һәм аларның кысалары кызыл башлы яисә чиккән сөлгеләр белән бизәлгән иде.) Бу як сәкеле булуы белән аерылып тора, урын-җир, мендәр-түшәккә, намазлыкларга бай.

Табын да шушы бүлмәгә әзерләнгән иде. Габдулла башта, ятсынганга күрә, аягын салындырган килеш, сәкенең читенә генә утырган иде. Этәреп тә күтәреп дигәндәй, аны сәкенең түренә ук менгерделәр.

– Йә, Алла белән юллашкан ише, итәгеңә карап утырма…

– Без сине монда тиклем читкә кагар өчен чакыртып китерттекмени? – диде өлкән Газизә.

– Ие! Мулла баласы лабаса син. Үз урыныңны белеп, чамалап кына йөрисе, бел аны! – дип, ярарга тырышты өлкән Фатыйма.

– Карасана! Өебезгә бала яме кереп китте, күз тимәсен, тфү, тфү, – диде өлкән Газизә, аягын бөкләп утырган малайга сокланып. – Аша, әйдә, аша. Менә каз ите.

Катнашуны кирәк һәм урынлы санап, шунда Зөһрә телгә килде:

– Бер дә ялындырып торыр сыман күренми әле, – дип куйды. – Тора-бара кеше өендә идән себерергә тотынмаса ярый тагын.

– Алдыбызда уйнап йөрсә, сабагын укыса, мәрхүм Гобәйдуллабыз кайгысын басмасмы, Ходай кушып. Безгә артыгы кирәкми, – диде аңа каршы анасы.

Малай, бу сүзләргә әллә ни илтифат итмәгәндәй, тыйнак кына утырды-утырды да алдына куйган икмәк телеме белән иткә үрелде:

– Бисмиллаһир-рахманир-рахим!

– Ай рәхмәт, балам! Өй яктырып киткәндәй булды лабаса, – дип мактады аны өлкән Газизә.

– Атабыз төсле булырлыгы теленнән саркып тора шул аның, – диде кече Газизә.

– Бигрәк мәгълүматлы, инсафлы бала икән, – дип җөпләде өлкән Фатыйма.

– Алай күп белгәч, әйтеп бирсен әле менәтерә: бисмилланы нигә гел әйтешле? – диде Зөһрә, төксе итеп.

Габдулла ялындырып тормады:

– Кем дә кем, «Бисмиллаһир-рахманир-рахим»ны даими әйтеп ашарга утырса, ул кеше белән бергә шайтан ашый алмас. Шайтан бисмилла әйткән кешеләрдән качар.

– И-и! Алай икән… – дип сузды өлкән Газизә.

– Каян белеп бетердең моны? – дип сорады кече Газизә.

– Сәгъди атам Мәңгәр базарыннан бер китап сатып алып биргән иде. Кулдан гына язылган. «Фазаилеш-шөһүр» дип атала. Ул китап тагын болай дип тә әйтә әле: «Кем дә кем «Бисмиллаһир-рахманир-рахим» дип әйтеп йөрсә, ул кеше утта янмас, суда батмас, аны елан чакмас вә агулар зарар бирмәс».

– Амин! – дип, битен сыпырды кече Газизә. – Каяле, наным, чәеңне яңартыйм.

– Шулпага да вакыттыр, – дип, өлкән Газизә малайның алдына чүлмәктән аш салып бирде. – Ул бисмилланың хикмәте бихисап дип, беркөн ашта да сөйләп утырганнарые аны…